ԱՄՆ Ազգային հետախուզությունը հրապարակել է իր ամենամյա զեկույցը http://www.1in.am/1837530.html գլոբալ սպառնալիքների վերաբերյալ, որտեղ անդրադարձ կա նաև Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը:
Զեկույցում նշվում է, որ «Բաքվի կողմից կայուն ռազմական ներուժի կուտակումն Ադրբեջանում տնտեսական վատթարացող պայմանների հետ մեկտեղ մեծացնում է 2016թ. հակամարտության պոտենցիալ սրման հավանականությունը։ Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ հավակնություններից հրապարակայնորեն հրաժարվելու, ինչպես նաև Հայաստանի կողմից իր վերահսկողության տակ գտնվող տարածքից հրաժարվելու ցանկության բացակայությունը շարունակելու է բարդացնել խաղաղ կարգավորման գործընթացը»:
Պրահայի «Эхо Кавказа» լրատվական ծառայության քաղաքական վերլուծաբան Վադիմ Դուբնովը, սակայն, կարծում է, որ չարժե դրամատիզացնել ամերիկյան հետախուզության գնահատականները Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմի վերսկսման հավանականության վերաբերյալ:
«Այսօր իրադրությունը նույնքան պայթունավտանգ է հակամարտության գոտում, որքան 2015-ին, բայց այդքան ճակատագրական և ճգնաժամային չէ, որքան փորձում են երբեմն ներկայացնել: Լարվածությունը դանդաղ աճում է, բայց չեմ կարծում, որ այն օբյեկտիվորեն կավարտվի պատերազմով»,- «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում ասաց Վադիմ Դուբնովը:
– Պարոն Դուբնով, սա զուտ փորձագիտական, պրոֆեսիոնալ գնահատակա՞ն է, թե՞ զեկույցը նաև քաղաքական ուղերձներ է պարունակում Լեռնային Ղարաբաղի մասով:
– Կարծում եմ՝ այստեղ պետք է ուշադրություն դարձնել ամենամյա զեկույցի ժանրին: Իսկ ժանրը բավական հերթապահ բնույթ ունի, և իմ կարծիքով՝ զեկույցը դրամատիզացնելն այնքան էլ ճիշտ չէ, որովհետև ցանկացած վերլուծաբան, որն անդրադառնում է Ղարաբաղյան հարցին ստորակետով՝ ի թիվս շատ ավելի լուրջ գլոբալ սպառնալիքների, բնականաբար պիտի երկու բառով որոշակի դրամատիզմի, վտանգի, ռիսկի տպավորություն թողնի, մանավանդ որ իրականում այդպես էլ է: Բայց չեմ կարծում, որ իրադրությունը վերջին ամիսների և վերջին տարվա ընթացքում էապես փոխվել է: Այսօր իրադրությունը նույնքան պայթունավտանգ է հակամարտության գոտում, որքան 2015-ին, բայց այդքան ճակատագրական և ճգնաժամային չէ, որքան փորձում են երբեմն ներկայացնել:
– Զեկույցում փաստորեն շեշտվում է, որ Ադրբեջանում ռազմական ներուժի կուտակո՛ւմն է մեծացնում էսկալացիայի հավանականությունը: Սա կարելի՞ է դիտել Մինսկի խմբի՝ վերջին մեկ տարվա ընթացքում արված հայտարարությունների համատեքստում, որտեղ ընդգծվում էր, որ Ադրբեջանն է հրահրում լարվածություն շփման գծում:
– Այստեղ խոսքը ռազմական պոտենցիալը մեծացնելու մասին է: Ադրբեջանը տարիներ շարունակ հայտարարում է, որ սպառազինության վրա շատ ավելի մեծ ֆինանսական միջոցներ է ծախսում, կուտակում է ռազմական ներուժ, և դա ինչ-որ փաստարկ է Ադրբեջանի վարած բանավեճում: Սա ընդհանուր տրամաբանության մի մասն է, որ «մենք պատրաստ ենք պատերազմին», բայց այդ տրամաբանությունը ներքաղաքական է:
Իմ կարծիքով՝ իրադարձությունների զարգացման ինչ-որ ճակատագրական սցենար չկա: 2014 թ. ամռան իրադարձությունները, օրինակ, ցույց տվեցին, որ կողմերից ոչ մեկը պատրաստ չէ պատերազմին, երկու կողմերի մարտական պատրաստականությունն այնքան էլ բարձր չէ: Այդ իսկ պատճառով Ադրբեջանի ռազմական ուժի կուտակման մասին հայտարարությունում քաղաքական որևէ բան չկա: Սա շատ սովորական ձևակերպում է, որն օգտագործում են Լեռնային Ղարաբաղի խնդրին անդրադարձող բոլոր փորձագետները, որովհետև այդ վերլուծությունների պարտադիր ատրիբուտներից է տեղեկությունը, որ Ադրբեջանը փող է ծախսում զենքի վրա, իսկ Հայաստանը, կարծես թե, ոչ:
– Այսինքն Ձեր կարծիքով՝ սա կապ չունի՞ Միացյալ Նահանգների և Ադրբեջանի՝ վերջին շրջանում բավական սրված հարաբերությունների հետ:
– Գիտեք, իսկ ես կարծում եմ, որ այդ հարաբերություններն այժմ շատ դանդաղ և խնամքով պատրաստում են բարելավման, որ այդ հարաբերությունները դուրս են գալիս ճգնաժամից: Ադրբեջանի ներկայիս ֆինանսական և տնտեսական ծանր վիճակը ստիպելու է նրան փոխզիջումային ուղիներ փնտրել Արևմուտքի հետ հարաբերությունները կարգավորելու համար:
– Իսկ ո՞րն է Ձեր անձնական կարծիքը, որքանո՞վ է հավանական պատերազմի վերսկսումը 2016-ին:
– Իմ կարծիքը չի փոխվել: Ինձ թվում է՝ իրավիճակը շփման գծում մոտավորապես նույնն է, ինչ եղել է 2015-ին: Իհարկե, իրադրությունն ավելի վտանգավոր է, քան 2014-ին, 2014-ին էլ վիճակն իր հերթին ավելի վտանգավոր դարձավ, քան 2013-ին էր: Լարվածությունը դանդաղ աճում է, բայց չեմ կարծում, որ այն օբյեկտիվորեն կավարտվի պատերազմով:
Այլ հարց է, որ կան որոշ սուբյեկտիվ գործոններ, կան արտաքին խաղացողներ, առաջին հերթին՝ Ռուսաստանը, որոնք ի վիճակի են դիմելու իմպուլսիվ քայլերի, որոնք սկզբունքորեն կարող են բերել անկանխատեսելի հետևանքների: Բայց սրանք սուբյեկտիվ գնահատականներ են: Օբյեկտիվորեն ես որևէ նախադրյալ չեմ տեսնում պատերազմի վերսկսման համար:
– Հնարավո՞ր է, որ Ադրբեջանը դուրս գա ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափից՝ հաշվի առնելով Բաքվի ապակառուցողական քայլերը, սուր քննադատությունները համանախագահների հասցեին:
– Չեմ կարծում, թե Բաքուն լրջորեն կտորպեդահարի Մինսկի խմբի աշխատանքը: Մինսկի խումբը բավական պահպանողական ինստիտուտ է, բավական լուրջ հարթակ ցանկացած քննարկման համար: Այն արդյունավետ չէ կարգավորման տեսանկյունից, այն արդյունավետ է որոշ կապերի հաստատման առումով, ուստի կարևոր է նրա գոյության փաստը: Չպետք է զբաղվել ինքնախաբեությամբ: Չարժե Մինսկի խմբից որևէ բան սպասել: Սա մի կառույց է, որը պարզապես պիտի գոյություն ունենա: Եթե այդ հարթակը վերանա, դժվար թե Ադրբեջանը կարողանա իրեն ավելի ձեռնտու ձևաչափ գտնել, քան Մինսկի խումբն է, որովհետև ինչպես տեսանք՝ նույնիսկ ԵԽԽՎ-ն ամբողջովին Ադրբեջանի սրտով չէր:
Բաքվի ելույթները Մինսկի խմբի դեմ ստատուս-քվոն տորպեդահարելու մարտավարության շարունակությունն են: Ադրբեջանն անընդհատ ուզում է կասկածի տակ դնել ստատուս-քվոն, և սա տրամաբանական է ու հասկանալի: