Հայաստանի ներքին ու արտաքին ահռելի մարտահրավերներն ու խնդիրները հանգստյան օրերին մի պահ մղվեցին հետին պլան՝ հասարակական մեծ ուշադրություն գրավելով լիովին այլ իրադարձության վրա: Հայաստանցիների ուշադրությունը հանգստյան օրերին կլանողը, սակայն, Երևանի տարեդարձի տոնակատարությունները չէին, որոնք մեծ աղմուկի և քննարկումների պատճառ էին դարձել մինչև այդ: Հանրային ուշադրությունը կլանողը ֆուտբոլն էր, Հայաստանի հավաքականի վերջին խաղը «Եվրո 2016»-ի ընտրական մրցաշարում: Կիրակի օրը Հայաստանի հավաքականը Երևանում ընդունեց Ալբանիայի հավաքականին: Հայաստանի թիմի համար խաղը չուներ մարզական նշանակություն և զուտ արժանապատվության խաղ էր:
Բոլորը սպասում էին, որ անհաջող ընտրական մրցաշարի գոնե վերջին խաղում Հայաստանի հավաքականը կտոնի իր առաջին հաղթանակը և այսպես ասած՝ դուռը կփակի շրխկոցով: Սակայն հաղթանակ ոչ միայն չեղավ, այլ եղավ անդեմ խաղով խայտառակ պարտություն, և Ալբանիայի հավաքականը իր համար շատ կարևոր հաղթանակ տանելով՝ պատմության մեջ առաջին անգամ նվաճեց Եվրոպայի առաջնության եզրափակիչ փուլի ուղեգիր: Այն, ինչի հույսը երկու տարի առաջ ընտրական մրցաշարի մեկնարկին ունեինք մենք՝ հայ ֆուտբոլասերներս, իրականություն դարձավ ալբանացիների համար, իսկ մեզ բաժին հասան միայն բացասական էմոցիաները: Այս օրերին և առաջիկայում, բնականաբար, շատերի խոսակցության նյութն է լինելու ֆուտբոլը:
Երկրպագուները դեռ մարզադաշտից սկսեցին պահանջել գլխավոր մարզչի պաշտոնակատար Սարգիս Հովսեփյանի հեռացումը: Մարզչական փորձ չունեցող Հովսեփյանը հավաքականը գլխավորեց ընտրական մրցաշարի առաջին անհաջող կեսից հետո՝ փոխարինելով հավաքականից հեռացած շվեյցարացի մարզիչ Բեռնար Շալանդին: Սակայն մարզչի այդ փոփոխությունը որևէ կերպ չփոխեց իրերի դրությունը: Կփոխի արդյո՞ք նոր մարզիչը որևէ բան, եթե անգամ լինի, այսպես ասած, թոփ մարզիչ: Շատ դժվար է ասել: Ակնհայտ է մի բան, որ Հայաստանի հավաքականի ֆուտբոլիստների մոտ խաղամակարդակի և հոգեվիճակի անկում կա ոչ միայն հավաքականի մակարդակում, այլ նաև ակումբներում՝ բացառությամբ միգուցե Հենրիխ Մխիթարյանի և Գաել Անդոնյանի, որոնք բավական հաջող են հանդես գալիս համապատասխանաբար՝ Դորտմունդի «Բորուսիայում» և ֆրանսիական Մարսելում: Սակայն այս երկու ֆուտբոլիստներով գարուն չի գա, և ակնհայտ է, որ հայկական ֆուտբոլային խնդիրների արմատները շատ խորն են:
Միգուցե «Եվրո 2012»-ի բավական հաջող մրցաշարը մեզանում արթնացրեց բավական մեծ հույսեր ու սպասելիքներ, և միգուցե դրանք բավական իրատեսական էին, սակայն ակնհայտ է, որ այս հավաքականը բաց է թողել իր հնարավորությունը, և այսօր հայկական ֆուտբոլի առաջ նոր հավաքականի խնդիր է, ոչ թե ներկայիս հավաքականով արդյունքի հասնելու հարց: Եվ մենք այսօր բախվել ենք այն իրականությանը, որ չկա հետևից եկող ֆուտբոլային քիչ թե շատ կարգ ունեցող սերունդ, մենք չունենք փոխարինողներ, չունենք երկու-երեք երիտասարդներ, որոնք կարող են բարձրակարգ համալրում լինել մեր հավաքականի համար: Այսինքն՝ խնդիրն այսօր բոլորովին այն չէ, որ մենք ունեցանք վատ արդյունք: Ամենամեծ խնդիրն այն է, որ մենք չունենք վաղը արդյունքի հասնելու համար անհրաժեշտ սերունդ, մենք չունենք հավաքականի թարմ շունչ, թարմ կադրեր, որոնք կգան ու կհամալրեն թիմը:
Այսինքն՝ այստեղ առաջնայինը բոլորովին գլխավոր մարզչի հարցը չէ, այլ ֆուտբոլային սերնդափոխությունն ապահովելու: Այսինքն՝ այսօր խնդիը ֆուտբոլային ողջ տնտեսությունն է, և եթե մենք ուզում ենք լուծումներ գտնել, ապա պետք է նախևառաջ ճիշտ ձևակերպենք խնդիրները, դուրք գանք պաթոսի կամ հուսահատության անպտուղ վիճակից և սթափ նայենք իրականությանն ու ճշգրիտ դասավորենք խնդիրների հաջորդականությունը: Այդ դեպքում միայն մենք կարող ենք հանգել արդյունավետ եզրակացության և լուծումների:
Վերջին հաշվով, մենք տեսանք մեր հավաքականի հանկարծակի, անակնկալ բռնկում 4-5 տարի առաջ և տեսանք արագ և նույնքան «հնչեղ» անկում: Եվ այս պարադիգմը, այս անկումային կորը հանդիսանում է ընդհանրապես մեր հասարակական, ազգային, պետական կյանքին բնորոշ մի երևույթ, երբ որևէ հարցում մենք չունենք ինստիտուցիոնալ հիմք և չենք էլ մտածում դրա մասին: Աշխարհը առաջ է գնում ինստիտուտներով, կենսագործունեության բոլոր ոլորտներում դա է կայունության, հաստատուն ընթացքի գրավականը: Այդ ամենը ճգնաժամերից չի ապահովագրում, սակայն նույնիսկ ճգնաժամերը արագորեն հաղթահարում են այն պետությունները՝ տարբեր ոլորտներում, որտեղ կայացած են ինստիտուտներն, ու դրանք են կենսագործունեության որևէ մի բնագավառի հիմքում: Եվ այս տեսանկյունից Հայաստանում ինստիտուցիոնալ ճգնաժամ է ամենուրեք՝ տնտեսությունից մինչև քաղաքականություն, հասարակական հարաբերություններից մինչև ֆուտբոլ:
Այն, ինչ տեսանք մեր ֆուտբոլային հավաքականի պարագայում՝ իրականում մեր անկախության ողջ ընթացքի խտացված մարմնավորումն է ինչ-որ առումով. ոգևորություն, էմոցիաների և հույզերի բռնկում, իսկ արդյունքում անկում և հիասթափություն: Որովհետև կա հիմքի խնդիր ամենուրեք, բոլոր առումներով: Ժամանակակից աշխարհում, ի դեպ, ֆուտբոլային զարգացումներն այս տեսանկյունից ավելին են, քան զուտ մարզական անցուդարձը: Դրանք իսկապես դարձել են պետական արդյունավետության ցուցիչներից մեկը և պետական ընթացքի արդյունավետությունը գնահատելու համար բավական խոսուն են ֆուտբոլային ընթացքի դիտարկումները: Նաև սրանում է ֆուտբոլի համաշխարհային լայն նշանակությունը, մարզաձևից ավելին լինելու պատճառը:
Եվ այս տեսանկյունից, իհարկե, հոկտեմբերի 11-ին տեղի ունեցածը և՛ հայկական ֆուտբոլի, և՛ հայկական պետականության խնդիրների դրսևորում էր, որոնց լուծումը կախված է նրանից, թե ինչքանով ճիշտ և ամբողջական «ախտորոշման» ենք մենք ունակ՝ որպես հասարակություն:
Լուսանկարը` PAN Photo-ի
