Այսօր մեկնարկում է հերթական կրթական տարին, և դպրոց վերադարձող տասնյակ հազար աշակերտների հետ այսօր դպրոցի շեմն առաջին անգամ կանցնեն հազարավոր հայաստանցի մանուկներ: Հազիվ թե այսօր մեզանից որևէ մեկը հիշի, թե ինչ զգացողություններով ու ապրումներով է ոտք դրել դպրոց: Փոխարենը բոլորիս հիշողության մեջ է թարմ, թե ինչպես ենք մենք հրաժեշտ տվել դպրոցին՝ դուրս գալով դպրոցից և արդեն դպրոցն ամփոփելով մեր մեջ: Կրթական համակարգը, սակայն, հուզականությամբ չէ, որ ուղեկցում է կամ պետք է ուղեկցի մեզ կյանքում: Կրթական համակարգը մեզ ձևավորում է որպես մարդ, որպես քաղաքացի, սկզբնավորում մեզանում մասնագիտական կրթության համար անհրաժեշտ գիտելիքային բազան, դառնում մեզ համար այն պատվանդանը, որի վրա մենք ինքներս պետք է կանգնեցնենք մեր կյանքը:
Հատկապես այսօր, երբ արագ զարգացող, դինամիկ փոխվող աշխարհում, գերարագ տեխնոլոգիական արդիականացման դարում կրթության նշանակությունը բազմապատկվել, տասնապատկվել է, դպրոցը դառնում է այն պայմանը, որից կախված է մարդկանց ու պետությունների ճակատագիրը: Իհարկե, դպրոց առաջին անգամ ոտք դնող հազարավոր մանուկները այսօր չեն պատկերացնում այդ ամենը, նրանք այսօր չեն էլ կարող մտածել այդ ամենի մասին, ինչպես մենք չէինք կարող մտածել՝ տասնամյակներ առաջ լինելով նրանց կարգավիճակում: Սակայն ինչպես մենք, որպես հասարակություն, զգում ենք մեր անցած դպրոցի ազդեցությունը մեզ վրա, մեր հասարակական, պետական զարգացման վրա, այդպես էլ այսօր դպրոց մուտք գործող մանուկները պետք է տասնամյակներ անց զգան ու նաև զգացնել տան իրենց կյանքի այն դպրոցը, որտեղ կուսանեն առաջիկա տասներկու տարիներին:
Եվ այդ առումով, իհարկե, այսօր տոնական տրամադրությունը այնուհանդերձ առաջ է բերում նաև տագնապներ: Տագնապներ, որոնք չնայած կրթության կարևորության մասին իշխանական ելույթների առատությանը և ընդհանուր առմամբ, իհարկե, բովանդակային ադեկվատությանը, այնուամենայնիվ պետական քաղաքականության տեսանկյունից ոչ թե չեզոքացվում են, այլ ընդլայնվում: Ընդ որում՝ խոսքը միայն կրթական ոլորտում քաղաքականության մասին չէ, այլ ընդհանրապես այն քաղաքականության, որ վարվում է Հայաստանում: Սեպտեմբերի 1-ին Հայաստանում նշում ենք նաև Գիտելիքի օրը, և եթե մեկ նախադասությամբ բնորոշենք այսօր վարվող պետական քաղաքականությունն ընդհանրապես, ապա այդ քաղաքականությունը լիովին հակադիր է գիտելիքին իր բոլոր դրսևորումներով՝ բացառությամբ, իհարկե, իշխանական ելույթների:
Ելույթներով ընդգծվող գիտելիքն, օրինակ, բացարձակապես չեզոքանում է, երբ մենք նայում ենք իշխանական մեծամասնության պատգամավորական, նախարարական ցուցակներին, երբ մենք նայում ենք պետական կառավարման կամ ՏԻՄ պաշտոններում իշխանական թեկնածուներին, այն ճանապարհներին, որով առաջադրվում են նրանք, որով դառնում են պետական կառավարման կամ ՏԻՄ առաջին դեմքեր, նախագահներ, վարչապետներ, նախարարներ, պատգամավորներ և այլն: Այդ ամենը որևէ աղերս չունի գիտելիքի, կրթության հետ, այդ ամենը որևէ աղերս չունի կրթական որակների հետ: Ավելին՝ դպրոցը գործնական, իրական առումով վերածվել է այս համակարգը սպասարկող ինստիտուտի, ուսուցչական կազմերը, տնօրինությունները, ըստ էության, վերածված են իշխանական կցակառույցների, հանդիսանալով իշխանական վերարատադրության վարչական ռեսուրսի մի կարևոր մասը: Եվ սա է դարձել դպրոցական համակարգի գլխավոր առաքելությունը Հայաստանում՝ դպրոցն իր իրական որակներով ու ներքին բովանդակությամբ, ըստ էության, ոչնչով չտարբերելով իշխանական համակարգից:
Տոնական, հազարավոր մանուկների և նրանց ծնողների համար լուսավոր այս օրն, իհարկե, միգուցե և պետք չէր շոշափել այդ խնդիրները, սակայն մյուս կողմից՝ Հայաստանում սեպտեմբերի 1-ի իրական լուսավորությունը անհնար է առանց այդ խնդիրների շոշափման և լուծման համար հասարակական հավաքական գիտակցության ու պահանջի ձևավորման: Առանց դրա սեպտեմբերի 1-ը կլինի լոկ ձևականություն, լոկ արտաքին աչքի համար մի երևույթ, որտեղ ամեն ինչ սկսում ու ավարտվում է հագուկապի ու սանրվածքի ցուցադրություններով, որոնց տակ թաքցվում են հասարակական ու պետական արատները, որոնցից շատերը, դժբախտաբար, գեներացվում են դպրոցներում:
Հանուն այսօր առաջին անգամ այնտեղ ոտք դնող մեր լուսավոր մանուկների՝ մենք պարտավոր ենք լուսավոր դարձնել նրանց դպրոցական ճանապարհը, որպեսզի այդ լույսով կերտվի թե՛ նրանց անհատական, թե՛ բոլորիս հասարակական և պետական ապագան, որպեսզի ապագան տարբերվի ներկայից: Բարի երթ մեր մանուկներին և ուժ ու կամք մեզ, որպեսզի կարողանանք հնարավորինս առաջ, մեկ սերունդ առաջ ձևավորել իրապես այն դպրոցը, որտեղ մուտք են գործում հույսով և դուրս գալիս լույսով:
