Իրանի դեմ սահմանված պատժամիջոցների հեռանկարային վերացումը կարող է տնտեսական օգուտ բերել Հարավային Կովկասում նրա հարևաններին՝ Հայաստանին, Ադրբեջանին և Վրաստանին։ Սակայն դա չի կարող փոխհատուցել տարածաշրջանային խոցելիությունները՝ էթնիկ լարվածությունից մինչև կառավարական կոռուպցիա և զգալի աղքատութուն։
Իրականացնելով Իրանի միջուկային հեռանկարային գործարքը՝ Արևմուտքը չէր կարող մոռանալ նրա ներգրավվածության մասին խոցելի Հարավային Կովկասում։ Իրանական գործարքը փոխում է հավասարումը բոլոր երեք երկրների համար և հավանաբար բացում նոր հնարավորություններ։
Հայաստանը կախված է Ռուսաստանից ու Իրանից և անհանգիստ է։ Անցած ամիս ծայր առան փողոցային ցույցեր, որոնց հիմքում ռուսական մենաշնորհի կողմից վաճառվող էլեկտրաէներգիայի սակագնի առաջարկված բարձրացումն էր։ Ռուսաստանը նաև վերահսկում է Հայաստանի երկաթուղային համակարգը և խափանում Իրանի կողմից ֆինանսավորվող ընդլայնմանը։
2013-ին Մոսկվան ճնշեց դժկամ Հայաստանին՝ ստիպելով հրաժարվել ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագրից և միանալու պակաս հարուստ Եվրասիական տնտեսական միությանը։ Հայաստանը կախված է ռուսական ռազմական օժանդակությունից՝ կանխելու Ադրբեջանի կողմից ցանկացած պոտենցիալ քայլ, որը նպատակ ունի ավելի վաղ ԼՂ պատերազմում կորցրած տարածքները հետ նվաճել։ Չնայած նվազող, սակայն զգալի դրամական փոխանցումները Ռուսաստանի ընդարձակ սփյուռքի կողմից օժանդակում են հայկական տնտեսությանը։ Այս մասին Newsweek պարբերականի իրենց հոդվածում գրում են Դենիս Քորբոյը (Լոնդոնի թագավորական քոլեջի ավագ հետազոտող, եղել է ԵՄ դեսպանը Հայաստանում և Վրաստանում), Վիլյամ Քորթնին (Rand Corporation վերլուծական ոչ առևտրային կազմակերպության ավագ գիտաշխատող, Վրաստանում և Ղազախստանում ԱՄՆ նախկին դեսպան), Ռիչարդ Կոզլարիչը (Ջորջ Մեյսոնի համալսարանի Էներգետիկայի գիտության ու քաղաքականության կենտրոնի տնօրեն, ԱՄՆ նախկին դեսպան Ադրբեջանում և Բոսնիա Հերցեգովինայում)։
Ճնշումն ընդլայնվում է էներգիայով հարուստ, սակայն կոռումպացված Ադրբեջանում։ Հետաքննող լրագող Խադիջա Իսմայիլովան և ավելի քան 90 այլ ակտիվիստներ և լրագրողներ բանտարկված են։ Արձագանքելով դրան՝ Արևմտյան Եվրոպայի առաջնորդները բոյկոտել են անցած ամիս Բաքվում Եվրոպական խաղերի բացման արարողությունը։
Ադրբեջանի կառավարիչները տեսնում են արժեքների վրա հիմնված գործընկերության Արևմուտքի նպատակը որպես սպառնալիք իրենց իշխանությանը։ Ադրբեջանական գազը պետք է սնի «Հարավային գազային միջանցքի» ԵՄ հավակնոտ նախագիծը, սակայն առերեսվում է մրցակցության Ռուսաստանի կողմից առաջարկվող, սակայն թանկարժեք «Թուրքական հոսք» գազատարի և պոտենցիալ կերպով Իրանի հետ։
Առերեսվելով մարդու իրավունքների խախտումների վերաբերյալ Արևմուտքի քննադատությանը՝ Բաքուն ընտրել է վերաբալանսավորում Մոսկվայի նկատմամբ։ Ռուսական զենքի հսկայական գնումներն ամրապնդում են այդ ընտրությունը։ Ապագա պաշտպանական կամ էներգիայի արտահանման կապերն Իրանի հետ կարող են ավելացնել Բաքվի հնարավորությունները։
Վրաստանը Հարավային Կովկասի ամենալիբերալ պետությունն է։ Օրինակ՝ Համաշխարհային բանկի բիզնեսի վարման բարենպաստության ինդեքսում Վրաստանն առաջ է Կանադայից։ Քաղաքային պաշտոնյաների ուղիղ ընտրությունները բարելավել են Վրաստանի ժողովրդավարությունը, մինչդեռ երկիրը տառապում է քմահաճ կառավարումից։
Թեև ՆԱՏՕ-ում և ԵՄ-ում Վրաստանի վաղ անդամակցությունը չի քննարկվում, Վրաստանի արևմտյան կողմնորոշումը ստուգվում է։ Ռուսաստանի հետ առևտրային և ճանապարհորդական կապերը բարելավվել են, սակայն դիվանագիտական կապերը մաշվում են, քանի որ Ռուսաստանը հետամուտ է Վրաստանի անջատողական տարածաշրջաններ Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի բռնակցմանը։
Հարավակովկասցիներն ավելիին են ձգտում աշխարհաքաղաքական բազմակարծության հարցում, որը չի սպառնում ռեժիմի գոյությանը։ Նրանք անհանգստանում են Ռուսաստանի աճող հաստատակամության և ինքնապաշտպանության համար Ուկրաինային օգնելու Արևմուտքի անվճռականության առնչությամբ։
Հարավկովկասցիները հույս ունեն, որ Չինաստանը և այժմ հավանաբար նաև՝ Իրանը ներդրում կանեն տարածաշրջանի էներգետիկ և տրանսպորտային ենթակառուցվածքում։
Իրանի հետ առաջիկա ինտենսիվ շփումների հեռանկարը և մարտահրավերներն ավելի հաստատական Ռուսաստանից պետք է ստիպեն Արևմուտքին վերաձևավորելու և վերալիցքավորելու հարավկովկասյան ռազմավարությունը։
Արևմուտքը պետք է ավելին անի՝ կապ հաստատելու Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության հետ։ Տնտեսական բարեփոխման քաջալերումը կենսական կարևորություն ունի մի երկրի համար, որն ունի մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ի ավելի թույլ ցուցանիշ, քան Պարագվայը։ Տնտեսական և մարդկային հարթություններում ԵՄ-ն պետք է «Արևելյան գործընկերությունում» Հայաստանի մասնակցությանը տա լիակատար արտահայտում։
Նախկինում Ադրբեջանի էներգետիկ ռեսուրսներն ու ռազմավարական դիրքը սահմանափակել են այն, ինչ կարող էր անել Արևմուտքը՝ պարտադրելու մարդու իրավունքներ և քաղաքական ազատություններ։ Այսօրվա փոխված իրավիճակը չի արդարացնում անտեսվող չարաշահումները։ Քանի դեռ իրավունքների նկատմամբ հարգանքը չի բարելավվել, ԵՄ-ն պետք է սպասման ռեժիմ սահմանի «Արևելյան գործընկերությունում» Ադրբեջանի մասնակցության հարցում։ Ամերիկացի 16 սենատորների՝ վերջերս գրված նամակը մեծացրել է ամերիկյան ճնշումը Բաքվի վրա։
Երկու տասնամյակ ԵԱՀԿ-ն Մինսկի խմբի միջոցով ջանում է միջնորդել խաղաղությանը ԼՂ հակամարտությունում՝ առանց ոչ ակնհայտ օգուտի։ Բաքվի ու Երևանի՝ դիվանագիտորեն ներգրավվելու ձախողումը բարձրացնում է պատերազմի վերսկսման ռիսկերը։
Արևմուտքը պետք է վերակենդանացնի Մինսկի գործընթացը և ակտիվացնի ոչ պաշտոնական «Բ» պլանը՝ ուսումնասիրելու հնարավոր լուծումները։ Այն նաև պետք է կոչ անի Թուրքիային մշակել Հայաստանի հետ մերձեցման նոր նախաձեռնություն։ Անկարայի կողմից սահմանի «կնքումը» խորացնում է Հայաստանի կախվածությունն Իրանից։
Վրացիների համար առանց վիզայի ուղևորությունը պետք է լինի ԵՄ-ի համար առաջնահերթություն։ Արևմուտքը կարող է օգնել Վրաստանին զսպելու պոտենցիալ ագրեսիան՝ մատակարարելով պաշտպանական զենքեր։
Պատմության ընթացքում, որի ժամանակ Իրանը, Ռուսաստանը և Թուրքիան մրցել են Հարավային Կովկասում ազդեցության համար, անկախությունը, ազատությունները և բարգավաճումը հիմնականում խույս են տվել տարածաշրջանից։ Երբ Թբիլիսին, Բաքուն և Երևանը հետապնդում են այդ նպատակները, Արևմուտքը պետք է մեծացնի աջակցությունը։ Երբ դա տեղի չի ունենում, հերթը հասնում է գործառական հարաբերություններին՝ հատկապես հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի տևական հակամարտությունը։
Սակայն միևնույն ժամանակ, նայելով առաջ, Հարավային Կովկասը կմնա խոցելի։ Արևմուտքը պետք է հետևի ավելի գործնական, կատարողականի վրա հիմնված ռազմավարության՝ օգնելու Հարավային Կովկասին գործ ունենալու անորոշ Իրանի և ավելի հաստատակամ Ռուսաստանի հետ։
