«Հայաստանի էլեկտրական ցանցերում» հնարավոր աուդիտի վերաբերյալ Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունը, որ հնչեց հունիսի 27-ին, հասարակության շրջանում դարձել է ակտիվ քննարկումների և դիտարկումների առարկա: Եվ քաղաքացիները, և փորձագիտական շրջանակները, և քաղաքական շրջանակները փորձում են հասկանալ, թե ինչ է իրենից ներկայացնելու անցկացվող աուդիտը, ով է այն անցկացնելու, ինչ շրջանակներում և այլն: Աուդիտը նվազագույնն է, որ պահանջվում է ՀԷՑ-ի գործունեության և արդյունքների շուրջ ստեղծված իրավիճակում:
Սակայն կան մի քանի պարզ հարցեր, որոնք խնդիրը ուղղակի տանում են փակուղի:
Հարց 1. Հայաստանի իշխանությունները իրենց կարո՞ղ են թույլ տալ աուդիտի ենթարկել ռուսական խոշոր ընկերությանը պատկանող ձեռնարկությունը, հայտնաբերել այնտեղ չարաշահումներ (որոնք նույնիսկ առանց աուդիտի են արդեն իսկ մեծ քանակով բացահայտվել) և պատասխանատվության ենթարկել չարաշահողներին: Այս հարցի պատասխանը, մեղմ ասած, հոռետեսական է, եթե նկատի ենք ունենում հայ-ռուսական հարաբերությունները, Հայաստանի իշխանության վրա Ռուսաստանի իշխանության գերազդեցությունը: Այնքան խոսուն օրինակներ կան այս առումով, որ չափազանց միամիտ կամ լավատես է պետք լինել՝ հավատալու համար, որ հնարավոր է իսկապես լիարժեք աուդիտ, բացահայտում և պատասխանատվության ամբողջական շղթա:
Հարց 2. «Հայաստանի էլեկտրական ցանցերը» տարիներ շարունակ գործել է մի դաշտում, որը պետականորեն, օրենսդրորեն հստակ կարգավորվող դաշտ է: Այսինքն՝ պետությունն այս տարիների ընթացքում լիովին կարող էր կարգավորել ՀԷՑ-ի գործունեությունը, վերահսկել, թույլ չտալ, որ իրադարձությունները զարգանան նմանօրինակ սցենարով: Եթե Հայաստանի իշխանությունները տարիներ շարունակ չեն արել իրենց գործառույթները, ապա պարզ է, որ դրա պատճառը եղել է կամ ՀԷՑ-ի ղեկավարության հետ, ասպես ասած, հանցակցությունը, կամ համարձակության ու կամքի բացակայությունը: Կամքի ու համարձակության մասին՝ կապված ՌԴ-ից գերկախվածության խնդրի հետ, մենք արդեն խոսեցինք: Տվյալ պարագայում հարցն այն է, որ եթե Հայաստանի իշխանությունները շաղկապված են այն չարաշահումների հետ, որ տեղի են ունեցել ՀԷՑ-ում, ինչպե՞ս են նրանք բացահայտելու որևէ բան, եթե դա ինքնաբերաբար կնշանակի ինքնաբացահայտում:
Այս երկու հարցերը բավական են, որպեսզի պարզ դառնա աուդիտի անհեռանկարայնությունը: Մյուս կողմից՝ հազիվ թե այդ նախաձեռնության նպատակը զուտ քարոզչական էր, միտված հանրության կրքերը հանդարտեցնելուն:
Ամենայն հավանականությամբ, աուդիտը ոչ թե բացահայտելու է, թե ով ինչի համար է պատասխանատու, այլ մանրամասնորեն պարզելու է ՀԷՑ-ի վիճակը, որպեսզի որոշվի դրանց օպտիմալ գինը: Շատ հավանական է, որ աուդիտի արդյունքներից կախված է լինելու ՀԷՑ-ի վաճառքը նոր սեփականատիրոջ:
Բնական է, որ ցանկացած սեփականատեր նմանօրինակ բարդ կառույց ձեռք բերելուց առաջ կցանկանա ունենալ մանրակրկիտ պատկեր: Աուդիտը այդ պատկերը վեր կհանի՝ ցույց տալով, թե իրականում ինչ արժե ՀԷՑ-ը: Սա չի նշանակում, որ աուդիտից հետո երաշխավորված է վաճառքը, որովհետև հավանական գնորդը կարող է և հրաժարվել, եթե համաձայնություն չլինի գնային խնդրում:
Հավանական գնորդի առումով վաղուց նշվում է ռուսաստանցի հայ միլիարդատեր Սամվել Կարապետյանի անունը: Նրա եղբայր Կարեն Կարապետյանը, որ ԱԺ ՀՀԿ-ական պատգամավոր է, մի քանի շաբաթ առաջ հերքել էր, որ պատրաստվում են գնել ցանցերը: Սակայն նրա հայտարարության մեջ որոշակիորեն նկատվում էր, որ շատ բան կախված է ցանցերի վիճակից, և եթե գինն ու վիճակը համարժեք լինեն, ապա Կարապետյանները կարող են և գնել ցանցերը: