Հայաստանում շարունակվում են Ռիգայում տեղի ունեցած Եվրամիության «Արևելյան գործընկերության» գագաթնաժողովի արդյունքների շուրջ քննարկումները, գագաթնաժողովի արդյունքների վերլուծություններն ու գնահատականները:
Սա, իհարկե, մի կողմից ողջունելի երևույթ է, որը վկայում է, որ Եվրամիության հետ հարաբերությունների մասով Հայաստանում հասարակական ուշադրություն ու պահանջարկ առկա է: Մյուս կողմից, սակայն, եթե փորձենք խորանալ այս իրողության մեջ, ապա մենք, ըստ էության, քննարկում ենք, դիտարկում կամ գնահատում ենք պոստֆակտում մի իրավիճակ: Ռիգայի գագաթնաժողովը պոստֆակտում իրավիճակ էր, հանգրվան դրան նախորդած մոտ երկամյա զարգացումների, որոնց ընթացքում Հայաստանում քննարկումները, վերլուծություններն ու բանավեճերն էին պակաս:
Այսինքն՝ երբ մոտ երկու տարի շարունակ Հայաստանում քննարկման, ինտենսիվ դիտարկումների և գնահատականների, ակտիվ հասարակական-քաղաքական բանավեճի չի ենթարկվում Հայաստանի խայտառակ շեղումը Եվրաասոցացման համաձայնագրից և մուտքը մեռելածին ԵՏՄ, Ռիգայի գագաթնաժողովի քննարկումները արդեն, ըստ էության, դադարում են լինել գործնական և առարկայական և ինչ-որ իմաստով հիշեցնում են կռվից հետո բռունցքը թափ տալուն:
Այն, ինչ կատարվել է խորքային, էական առումով՝ կատարվել է մինչև Ռիգան: Եվ եթե մինչև Ռիգան ամեն ինչ կատարվել է, մեծ հաշվով, հանրային իներտության, հասարակական-քաղաքական իներտության պայմաններում՝ բացառությամբ մի քանի տասնյակ կամ հարյուր ակտիվիստի, լրագրողի, մի քանի լրատվամիջոցի և քաղաքական գործչի, ապա Ռիգայից հետո շարունակվող ինտենսիվ քննարկումները արդյունքների վերաբերյալ ստանում են խիստ արհեստական բնույթ:
Ռիգան եղել է արձանագրումների գագաթնաժողով, ըստ այդմ՝ չեն կարող արդյունքներ քննարկվել: Արդյունքներ քննարկվում են այնտեղ, որտեղ որոշումներ կան կամ մշակումներ: Ռիգան այս առումով չի եղել այդպիսին, չի հանդիսացել մշակումների գագաթնաժողով: Ռիգայում Եվրամիությունն իրականություն է արձանագրել, մի իրականություն, որտեղ Հայաստանի համար պատկերը այնքան էլ ոգևորիչ չէ: Եվ եթե Ռիգայում Եվրամիությունը Հայաստանի հանդեպ խիստ քաղաքավարի, անգամ բարեհամբույր է վարվել, ապա դա բոլորովին չի նշանակում, որ պատկերը Հայաստանի համար փոխվել է:
Բանն այն է, որ ԵՏՄ անդամ Հայաստանի համար փոփոխությունների հարցում Եվրամիությունը մեծ հաշվով այսօր անզոր է և կարող է ընդամենը անել այն, որ չդադարեցնի Հայաստանի հետ շփումները: Սակայն շփումները չդադարեցնելը այսօր չի կարող որպես արդյունք ընկալվել: Դա հետևանք է: Որքան ժամանակ մենք դա մեզ համար արդյունք ենք ընկալում, մենք ինքներս խաբում ենք մեզ: Դա հետևանք է այն կորուստների, որ Հայաստանն ունեցավ Եվրաասոցացումից հրաժարվելու արդյունքում: Եվրոպայի հետ շփումները այս դեպքում դառնում են անկողնուն գամվածի թթվածնային բալոնը կամ կոմայի մեջ գտնվողի արհեստական շնչառության ապարատը: Այսինքն՝ այն արդեն ինքնին որոշիչ չէ իրավիճակի փոփոխության առումով, այլ ընդամենը պահում է նվազագույն մի ստատիկ վիճակ:
Եվ ուրեմն՝ ժամանակն է, որ Հայաստանում ակտիվ քննարկումներ սկսվեն որոշիչ խնդիրների հարցում, հասարակական-քաղաքական բանավեճ ծավալվի որոշիչ գործոնների շուրջ, որոնք պետք է ներառեն Հայաստանի ու ԵՏՄ-ի հարաբերությունների վերանայման խնդիրը: Առերևույթ դա այսօր թվում է առավել վիրտուալ ու անիրական, սակայն խորքային առումով սրա ուղղությամբ պետք է շարժվել դեպի առաջ, պատրաստվել ապագային, կազմակերպվել ապագայի համար: Քանի դեռ Հայաստանում չի վերանայված այս հարցը, Հայաստան-Եվրամիություն հարաբերություններում վերանայումներն են անիրատեսական, և այստեղ թե՛ Եվրոպայի պատրաստակամությունն ու բարեհամբուրությունը և թե՛ Հայաստանի նույնիսկ ամենամեծ ցանկությունը չեն կարող ոչինչ փոխել, եթե բանալին հանձնված է ԵՏՄ-ին: