Եվրոպական վերակառուցման ու զարգացման բանկից հետո, տնտեսական զարգացումների մասին իրենց կանխատեսումներն են հրապարակել Արժույթի միջազգային հիմնադրամի փորձագետները, որտեղ ևս Հայաստանի համար հեռանկարները, մեղմ ասած, մտահոգիչ են: Կանխատեսվում է ՀՆԱ-ի անկում 2015 թվականի ցուցանիշներով՝ մոտ 1 տոկոսի չափով: Մխիթարականն այն է, որ ի տարբերություն ՎԶԵԲ 1,5 տոկոս անկման կանխատեսման, ԱՄՀ փորձագետները կանխատեսում են մոտ 1 տոկոսի անկում:
Այս կանխատեսման դեպքում էլ, ինչպես ՎԶԵԲ պարագայում, Հարավային Կովկասի երկրներից անկում կանխատեսվում է միայն Հայաստանում: Վրաստանում ու Ադրբեջանում կանխատեսվում է թույլ, բայց աճ: Վրաստանում աճը կլինի Ադրբեջանից բարձր, ինչն, իհարկե, հետաքրքրական է այն առումով, որ Վրաստանը նավթ և գազ չունի: Եվ այստեղ, իհարկե, ամենից էական հանգամանքն այն է, որ Վրաստանն ընտրել է աշխարհաքաղաքական բարդ պայմաններում զարգացման եվրաինտեգրացիայի ճանապարհը: Ընդ որում՝ Վրաստանն այդ ճանապարհը նոր չի ընտրել, այլ դեռևս 2004 թվականին: Այդ ճանապարհին Վրաստանի կատարած բարեփոխումները ամենևին իդեալական չեն, բազմաթիվ առումներով արտաքին տպավորությունը չի վերածված ներքին բովանդակության, սակայն այդ բարեփոխումները հանգեցրել են այնպիսի իրավիճակի, երբ ներկայիս համաշխարհային զարգացումների պայմաններում,- որոնց առանցքը կազմում է Ռուսաստանի մեկուսացման միջազգային տրենդը,- Վրաստանը պահպանում է Կովկասում ամենաբարձր աճի հնարավորությունը՝ չունենալով նավթ և գազ:
Եվ այս ֆոնին Հայաստանի համար առավել քան ակնառու է դառնում, թե որտեղ է տնտեսական անկման շարունակվող ընթացքից դուրս գալու ճանապարհը: Այդ ճանապարհն անցնում է բարեփոխումներով, համակարգային բարեփոխումներով, եվրոպական ստանդարտների ներդրման միջով, տնտեսությունը եվրոպական չափանիշների բերելու միջով: Վրաստանի հաջողություններում էական դեր է ունեցել այն, որ այս երկիրը տրամաբանական հանգրվանի է հասցրել Եվրաասոցացման գործընթացը, որտեղ առանցքային շեշտը տնտեսությունն է, Եվրոպային նախ տնտեսապես ադապտացվելը: Վրաստանն անցնում է այս ճանապարհը, անցնում է արդեն տարիներ շարունակ, և իհարկե, չնայած վայրիվերումներին, այնուամենայնիվ ակնհայտ է, որ հենց այս ճանապարհն անցնող պետությունն է, որ լավագույն հեռանկարներ ունի Հայաստանի ու Ադրբեջանի համեմատ:
Այս իրողությունը հատկապես հրատապ է հնչում Ռիգայում Արևելյան գործընկերության գագաթնաժողովին հետո, որտեղ Հայաստանի հետ Եվրամիության նոր բանակցությունների սկիզբ է դրվել: Սակայն այդ բանակցություններն այսօր չեն կարող լիարժեք բավարարել Հայաստանի անհրաժեշտությունները, որովհետև Հայաստանն այդ բանակցությունները վարելու է վանդակի միջից՝ ԵՏՄ-ից: Ինչպես կարելի է արդյունավետ բանակցություն վարել՝ լինելով վանդակում: Գործնականում դա անհնար է: Առավել ևս, որ խոսքը տվյալ դեպքում վերաբերում է առավելապես քաղաքական բովանդակությանը: Սրան զուգահեռ՝ Հայաստանը մի քանի շաբաթ առաջ ԱՄՆ հետ ստորագրեց առևտրի ու ներդրումների շրջանակային նոր համաձայնագիր, որը ևս տեսական բավական լավ դաշտ է տնտեսական զարգացումների համար: Սակայն կրկին առաջանում է վանդակի հարցը, և չնայած առաջ է քաշվում գաղափարը, որ Հայաստանը կարող է ամերիկյան, եվրոպացի ներդրողների համար կամուրջ դառնալ դեպի Եվրասիական շուկա, այնուհանդերձ այդ գաղափարը, մեղմ ասած, վիրտուալ է հնչում քաղաքական առկա իրողությունների ֆոնին:
Երբ ակնհայտ է, որ Հայաստանը քաղաքականապես հռչակված է Ռուսաստանի հետաքրքրությունների և ազդեցության դաշտ, երբ Մոսկվան ցույց է տվել աշխարհին՝ սեպտեմբերի 3-ով, որ Հայաստանին կարող է ցանկացած պահի պարտադրել ցանկացած որոշում, բացարձակապես անիրատեսական է խոսել Հայաստանը դեպի եվրասիական շուկա կամուրջ դարձնելու մասին: Ղազախստանը, Բելառուսը կարող են խոսել այդ մասին, որովհետև անհամեմատ ավելի ինքնուրույն, անկախ, ինքնիշխան են քաղաքական առումով, կարողանում են Ռուսաստանի առաջ դնել իրենց խնդիրներն ու հետամուտ լինել դրանց: Հայաստանի պարագայում, եթե անգամ մի կողմ թողնենք տրանսպորտային խնդիրը՝ երբ չկա ընդհանուր սահման, և հարկ է անցնել Վրաստանի առանց այդ էլ անկայուն ճանապարհով, որը տարվա ընթացքում պարբերաբար փակվում է եղանակային, բնական կատակլիզմների հետևանքով, քաղաքական ինքնուրույնության բացակայությունը արդեն իսկ ներդրողների մոտ անվստահության զգալի պատճառ է: Բայց հարցը միայն ներդրողների վստահությունը չէ:
Խնդիրը նաև այն է, որ Ռուսաստանը թույլ չի տա, որպեսզի իր կենսական շահերի տարածքում լինի արևմտյան զգալի ներդրումների ծավալ: Որովհետև զգալի ներդրումները չեն կարող քաղաքական ազդեցություն չունենալ որևէ տարածքում, դա բացառված է: Իսկ դա էլ իր հերթին նշանակում է, որ Հայաստանում արևմտյան մեծածավալ ներդրումները Ռուսաստանի համար քաղաքական մարտահրավեր են: Հետևաբար Ռուսաստանը կօգտագործի իր ամբողջ ազդեցությունը, քանի դեռ այն կա, որպեսզի Հայաստան արևմտյան մեծ ներդրումների հոսք թույլ չտա: Որովհետև դրանք ոչ միայն կապիտալի ստատուս քվոն, և ըստ այդմ՝ նաև ուժերի հարաբերակցությունը կարող են փոխել, այլ նաև կարող են փոխել հասարակության մտածողությունը, մշակույթը, հոգեբանությունն ու աշխարհայացքը, քանի որ արևմտյան կապիտալը ռուսականից հիմնարար առումով տարբերվում է ոչ միայն զուտ, այսպես ասած, աշխարհագրական կամ ֆիզիկական պատկանելությամբ, այլ նաև բնույթով, իր տակ եղած փիլիսոփայությամբ, բիզնես մշակույթով, խաղի կանոնների պատկերացումներով:
Վերջին հաշվով, ներկայումս Հայաստանում արևմտյան ներդրումների բացակայությունը պայմանավորվել է հենց այդ երկու հանգամանքով՝ Ռուսաստանի դիմադրություն և խաղի կանոնների անհամապատասխանություն, այսպես ասած, միջազգային ընդունված չափանիշներին: Հետևանքը վաղ թե ուշ լինելու էր անկումը, որին ընդամենը մի փոքր առիթ էր պետք: Իսկ այդ իմաստով Հայաստանի իշխանական համակարգին սկսել են հաճախ, և նույնիսկ սիստեմատիկ այցի գալ նման առիթները: Իսկ իրավիճակի ամբողջական գիտակցումն ու համարժեք հետևությունները, հակառակի պես, մեղմ ասած գրեթե չեն այցելում:
