«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԱԺ արտաքին հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Արտակ Զաքարյանը:
– Պարոն Զաքարյան, Եվրոպական հարևանության քաղաքականության հարցերով հանձնակատար Յոհաննես Հանը հայտարարություն է արել, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը պետք է նոր մեթոդներ կիրառեն Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը լուծելու համար և հիշատակել էր Բալկանների օրինակը: Ի՞նչ նոր զարգացումների մասին է խոսք գնում:
– Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության շուրջ ստեղծված իրավիճակը և հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացը գտնվում է Մինսկի խմբի իրավասության ներքո, և բոլոր առարկությունները պետք է ներկայացնել Մինսկի խմբին: Բնականաբար, Հայաստանն իր դիրքորոշումներում առավել քան հստակ է, ու այդ հստակությունն ընդունելի և ընկալելի է, որովհետև այն խաղաղ կարգավորման ուղի է ենթադրում: Ադրբեջանն իր գործողություններում ենթադրում է ռազմական ճանապարհ, ուժի կրառման և ապակայունացման ճանապարհ, ինչպես նաև՝ քաղաքական ու բանակցային խնդիրների նկատմամբ ոչ կառուցողական ընդգծված դիրքորոշում:
Այս իրավիճակում ես հասկանում եմ Եվրամիության ընդլայնման հարցերով հանձնակատարի մտահոգությունը և կիսում նրա մոտեցումը միայն այն հարցում, որ փոխադարձ վստահության մթնոլորտի ձևավորման համար անհրաժեշտ է իրականացնել կոնկրետ գործողություններ: Ես կարծում եմ, որ հանձնակատար Հանը հենց դա էլ ի նկատի է ունեցել: Եվ ի տարբերություն Հայաստանի, Ադրբեջանը շարունակաբար խուսափել է վստահության մթնոլորտի ձևավորմանն ուղղված բոլոր ծրագրերից ու գործողություններից, այդ թվում՝ նաև երրորդ երկրների ու միջազգային կազմակերպությունների ջանքերից: Հենց այն փաստը, որ ադրբեջանցիները խուսափում են տարբեր ձևաչափերում հանդիպումներ ունենալ, խուսափում են Հայաստան այցելություններ իրականացնել և իրենց պարտավորություններն այդ առումով չեն կատարում՝ սա, իհարկե, շատ ցավալի է: Ավելացնենք նաև այն լարվածությունը, որ պարբերաբար առաջանում է սահմանին՝ գաղտնիք չէ, որ դա Ադրբեջանի բարձրագույն իշխանության գործողությունների և հայտարարությունների հետևանք է:
– Յ. Հանի կողմից հիշատակվող Բալկանների օրինակը կարո՞ղ է ընդունելի լինել ԼՂ կարգավորման հարցում:
– Ես հիմա կդժվարանամ ասել, թե կոնկրետ ինչ է նկատի ունեցել Յ. Հանը՝ ասելով Բալկանների օրինակ: Բայց պետք է ենթադրել, որ առաջին հերթին փոխադարձ վստահության վրա հենված երկկողմ գործողությունների մասին է խոսքը: Ես արդեն ասացի, որ Հայաստանը միշտ էլ պատրաստ է եղել և ողջունել է փոխադարձ վստահության ձևավորմանն ուղղված գործողությունները: Մենք ինքներս խաղաղարար նախաձեռնությունների և հայտարարությունների կողմնակիցն ենք: Եվ շարունակաբար մեր կառուցողական դիրքորոշմամբ, մեր մոտեցումներով ու գործողություններով ամրացնում ենք Մինսկի խմբի ջանքերը՝ ի տարբերություն Ադրբեջանի, որը փորձում է փակուղի տանել, խափանել պայմանավորվածությունները և գործողությունները դուրս բերել խաղաղ հունից:
– Պարոն Զաքարյան, Դուք նոր եք վերադարձել Գերմանիայից: Սպասվում էր, որ այդ երկիրը Ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ բանաձև կընդունի, ինչը պատրաստվում էր անել մոտ մեկ ամիս առաջ: Ի՞նչ նոր տեղեկություն ունեք, ո՞ր փուլում է գտնվում այդ գործընթացը:
– Այո, մենք եռօրյա աշխատանքային այցով գտնվում էինք Բունդեսթագում և ունեցանք բազմաթիվ հանդիպումներ բոլոր այն հանձնաժողովներում, որոնք իրավասություն են ունեցել քննարկել՝ և՛ Արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովում, և՛ Մարդու իրավունքների, և՛ Հանրային հարցերի հանձնաժողովում, և՛ Տեղեկատվության ու Մշակույթի հանձնաժողովներում: Հանդիպել ենք բոլոր այն պատգամավորների և խմբակցությունների ղեկավարների հետ, որոնք ակտիվ մասնակցություն են ունեցել Ցեղասպանության ճանաչման, դատապարտման վերաբերյալ Բունդեսթագում շրջանառվող ու քննարկվող բանաձևը կազմելու գործում: Մենք լիահույս ենք, որ այն հաջողությամբ կընդունվի: Այս պահին կդժվարանամ ասել, թե երբ, բայց վստահ եմ, որ շատ չի ուշանա: Կունենանք ևս մեկ շատ կարևոր ու առաջատար պետություն, որն իր խոսքը կասի Ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ:
– Կարծիք կա, որ Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը ճնշում է գործադրում Բունդեսթագի վրա և առաջարկում է բանաձևից հանել «ցեղասպանություն» եզրույթը:
– Մեր զրույցներում մենք նման տպավորություն չստացանք, որովհետև Գերմանիայում բոլորը կարևորում էին Գերմանիայի Դաշնության նախագահի, Բունդեսթագի նախագահի, հանձնաժողովների նախագահների և տարբեր պատգամավորների այն հայտարարությունները, որ ժամանակն է իրերը կոչել իրենց անուններով: Հանդիպում ենք ունեցել նաև Արտաքին գործերի նախարարությունում և այնպիսի տպավորություն չենք ստացել, թե պաշտոնական իշխանություններն այլ կարծիք ունեն:
– Այսինքն՝ կլինի՞ Հայոց ցեղասպանությունը դատապատող բանաձև:
– Կարծում եմ՝ այո:
– Իսկ ավելի կոնկրետ ե՞րբ է սպասվում այդ բանաձևի ընդունումը:
– Եկեք չզբաղվենք ժամանակագրական գուշակություններով, կարծում եմ, որ մոտ ժամանակներում այն կլինի:
– Իսկ ի՞նչ նշանակություն կունենա Եվրոպայի առաջատար երկրի կողմից Ցեղասպանության ընդունումը:
– Մենք մեր բոլոր հանդիպումներում նշում և ընդգծում էինք, որ Գերմանիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման ու դատապարտման բանաձևի ընդունումը դեռևս չի նշանակում, որ այն ուղղված է Թուրքիայի դեմ: Ոչ էլ այն հատուկ ընդգծված ջերմ նվեր է հայ ժողովրդին: Որպես ցեղասպանություն վերապրած ժողովուրդ՝ մենք ինքներս պարտավորություն ենք կրում ցեղասպանությունների դատապարտման և ճանաչման միջոցով հասնել կանխարգելումների, ունենալ միջազգային հանրության մոտ միասնական դիրքորոշում: Բնականաբար, Գերմանիան իր կարևոր ու ծանրակշիռ ներդրումը կունենա այս հարցում: Մենք այն չենք դիտարկում հայ-թուրքական հարաբերությունների կոնտեքստում, մենք այն չենք դիտարկում որպես Թուրքիայի դեմ ուղղված գործողություն: Բոլոր 23 ճանաչած պետությունների պարագայում մենք չենք ասում, որ սա ուղղված է Թուրքիայի դեմ: Մենք ասում ենք, որ Թուրքիան բոլոր պետությունների մեջ լինելով ցեղասպանություն իրականացրած պետություն և Օսմանյան կայսրությունում հայերի, ասորիների, հույների զանգվածային ցեղասպանության և ջարդերի պատասխանատու, բնականաբար, ինքը ևս պետք է առերեսվի պատմության հետ: Ճանաչի, դատապարտի և աշխարհին արդեն նոր իմիջով ներկայանա:
