Անկախության վերջին տանգոն

Հայաստանում Լեհաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպանը Ռիգայի Արևելյան գործընկերության մայիսյան գագաթնաժողովին ընդառաջ երեկ խոսելով Հայաստան-Եվրամիություն հարաբերությունների հետագա ընթացքի մասին՝ հայտարարել է, որ տանգոյի համար հարկավոր է զուգընկերոջ ներկայություն:

Լեհաստանի դեսպանը, փաստորեն, հոռետեսական տրամադրություն է արտահայտել Ռիգայի գագաթնաժողովում Հայաստանի հետ կապված որևէ էական զարգացման կապակցությամբ: Առավել ևս, որ դեսպանը փաստացի հայտարարել է նաև Արևելյան գործընկերության ծրագրի հանդեպ Եվրամիությունում հետաքրքրության անկման մասին: Նա, օրինակ, ասել է, որ Իտալիային հետաքրքրում է Հյուսիսային Աֆրիկայից փախստականների խնդիրը: Իհարկե, սա նաև տրամաբանական է, սակայն խնդիրն այն է, որ երբ բարձրաձայնվում են նման օրինակները, ապա դա վկայում է, որ Արևելյան գործընկերության ծրագիրն իսկապես գտնվում է իր անկումային փուլում: Ի դեպ, պատահական չէ, որ դրա ընթացքի վերաբերյալ դժգոհություններ են հնչում նույնիսկ Վրաստանից:

Այս տեսանկյունից, Ռիգայի գագաթնաժողովը Հայաստանի համար իսկապես երևակվում է անհեռանկարային, և հավանականությունն այն է, որ առավելագույնը կարող է լինել արարողակարգային, ֆորմալ միջոցառում: Միաժամանակ, իհարկե, այն, որ ԱլԳ հանդեպ կա Եվրամիության քաղաքական հետաքրքրության անկում, ամենևին չի նշանակում, որ նվազում է Հայաստանի քաղաքական պատասխանատվությունը Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների ապագայի մասով: Վերջին հաշվով, Արևելյան գործընկերության ծրագիրը խողովակ է, որը կապում Է Հայաստանն ու Եվրամիությունը կոնկրետ հարթակով: Այդ խողովակն ինքնին կարող է լինել ֆորմալ, սակայն ոչինչ չի կարող խանգարել դրանում ընդգրկված երկրներին հանդիսանալ նախաձեռնող և օգտագործել խողովակը ըստ անհրաժեշտության՝ ըստ սեփական քաղաքական անհրաժեշտության:

Այս տեսանկյունից, եղավ մի պահ, երբ Եվրամիությունն արձանագրեց, որ ծրագրում ներառված երկրները խնդրին մոտենում են բացառապես սպառողի հոգեբանությամբ, անգամ Ուկրաինան, Վրաստանն ու Մոլդովան, որոնք ստորագրեցին և նախաստորագրեցին Ասոցացման համաձայնագրերը: Այսինքն` կան պահանջներ Եվրամիությունից, փոխարենը գրեթե զրոյական նախաձեռնություններ: Սա, բնականաբար, ԱլԳ ծրագիրը Եվրոպայի համար որոշակիորեն դարձնելու էր բեռ, հատկապես Ռուսաստանի ուժային հակադրության պայմաններում վտանգավոր բեռ:

Հայաստանն այս տեսանկյունից ոչ միայն սպառողի, այլ ըստ էության պորտաբույծի հոգեբանությամբ է մոտեցել և մոտենում Եվրամիության Արևելյան գործընկերության ծրագրին ու Եվրամիության հետ հարաբերություններին ընդհանրապես: Այս տեսանկյունից, եթե Ուկրաինայի, Մոլդովայի և Վրաստանի իշխանությունները բռնել են ԵՄ ձեռքն ու պարզապես ուզում են, որ զուգընկերը տեղից շարժի իրենց, ապա Հայաստանի քաղաքականությունն այնպիսին է, որ կարծեք թե նույնիսկ տեղից վեր կենալու և ձեռքը բռնելու ցանկություն էլ չկա, և ակնկալիք կա, որ Եվրամիությունը կնստի դիմացն ու կպարեն տանգո: Սա բոլորովին չի նշանակում, որ Եվրամիությունն ԱլԳ ընթացքում թույլ չի տվել սխալներ: Ի վերջո, անդամների մոտ այդ հոգեբանության ձևավորմանը նպաստել է նաև Եվրամիության քաղաքականությունը: Սակայն խնդիրն այն է, որ մեկի թերությունը կամ թերացումը չի արդարացնում մյուսի խնդիրները, քանի որ, մեծ հաշվով, ամեն կողմ հետապնդում է իր շահն ու նպատակները այդ տանգոյի ընթացքում: Իսկ Հայաստանի շահն ու նպատակները հանգում են Եվրամիության հետ հարաբերությունների խորացման միջոցով անվտանգության և անկախության աստիճանի բարձրացման:

Այլ կերպ ասած` եվրատլանտյան ուղղությամբ Հայաստանի տանգոն, ըստ էության, անկախության վերջին տանգոն է ԵՏՄ-ին անդամակցած լինելու պայմաններում: Եվ եթե այն չի ստացվում, ապա պարզապես ստացվում է, որ Հայաստանը անկախության քառորդ դարի ընթացքում բոլոր պարերը պարեց և վերջին տանգոն սահուն կերպով վերածվում է կարապի երգի: Հայաստանը հայտարարում է, որ Եվրամիության հետ հարաբերությունները կկառուցի ԵՏՄ հանդեպ պարտավորությունները հաշվի առնելով, այսինքն` կհարաբերվի այնքան, ինչքան որ կարելի է, կարող է, ինչքան որ չի հակասում ԵՏՄ կանոններին:

Բայց ամբողջ խնդիրն այն է, որ ԵՏՄ-ն լինելու է ոչ թե ստատիկ կառույց, այլ աշխարհաքաղաքական պրոյեկտ, հետևաբար այն փոխելու է իր ներքին կանոնները ըստ այդ աշխարհաքաղաքականության: Իսկ քանի որ այստեղ իրադարձությունները զարգանում են դիմակայության սրման միտումներով, մեղմ ասած` մեծ է հավանականությունը, որ ԵՏՄ-ն առաջիկայում Հայաստանի առաջ կդնի նոր սահմանափակումներ, կամ առնվազն՝ Հայաստանը այդ կառույցի շրջանակներում աշխարհի հետ հարաբերվելու այնքան ազատություն կունենա, ինչքան որ կթողնեն ԵՏՄ-ի երեք հիմնադիրները ըստ իրենց շահերի՝ Մոսկվա, Աստանա, Մինսկ:

Այս պայմաններում, Եվրամիությանն այլ բան չի մնում, քան եվրասիական եռյակից հարցնել, թե արդյո՞ք Երևանին թույլ տալիս են պարել: Թեև պարելը միգուցե հենց այն է, ինչ Երևանին թույլ կտան: Երևանին որոշումներ կայացնելուն մասնակցելն է, կամ սեփական ճակատագիրը տնօրինելը, որ թույլ չեն տալիս Եվրասիական եռյակը և հատկապես Ռուսաստանը, որի համար Երևանը հանդիսանում է մյուս երկուսի հետ հարաբերությունների պարզաբանման մանրադրամ. երբ հարկ կա` Երևանին հրավիրում են իրենց քննարկումներին, երբ պետք չէ՝ թույլ են տալիս պարել ում հետ ուզում է, բայց միայն իրենց երաժշտության ներքո:

 

Լուսանկարը` PAN Photo-ի