«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Հանրապետություն» կուսակցության նախագահ Արամ Սարգսյանը:
– Պարոն Սարգսյան, Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումներն ի՞նչ արդյունք տվեցին: Նպաստեցի՞ն աշխարհի կողմից այն ավելի ընդունելի դարձնելու համար: Կամ` այդ հնչեղությունը տարածաշրջանում մեծացրե՞ց Հայաստանի նշանակությունը, անվտանգությունը:
– Այն, ինչ տեղի ունեցավ` լուրջ փորձ էր Հայաստանի համար, մասնավորապես՝ արտաքին քաղաքականության ոլորտում, որպեսզի հետագայում սկսած մասնակցություններից, ճանաչումներից, վերջացրած ռոք աստղերի ներկայությամբ հետևություն արվի, որ արևմտյան քաղաքակրթության երկրները հաղթում են ոչ թե Ռուսաստանի նման՝ տանկեր նստելով, այլ մշակույթով, արվեստով: Քիմ Քարդաշյանը կամ Սերժ Թանկյանն այստեղ կարող էին հստակ քաղաքական տեսակետներ դնել, և դրանք ավելի լուրջ ազդեցություն կունենային, քան թե շատ-շատ քաղաքական գործիչների մոտեցումները: Սա հիմնական ու ամենալավ բանն էր, ինչից պետք է հետևություն անեն թե՛ մեր իշխանությունները, թե՛ մենք և թե՛ աշխարհը: Առավել ևս՝ մեր ռազմավարական գործընկերը:
Ընդհանուր առմամբ եթե գնահատելու լինեմ, ապա ես այնքան լավատես չեմ: 1988-ից մասնակցել եմ քաղաքական գործընթացներին, ու իմ մոտ մի տխուր տպավորություն կա, որ մենք ետ ենք վերադառնում անցյալին: Մենք սկսեցինք՝ հույսներս մեզ վրա դնելով: Մենք սկսեցինք այն համոզումով, որ մենք ինքներս ենք մեր էության, մեր կեցության, մեր անվտանգության պաշտպանը, և որպես պետություն՝ մենք կարող ենք անկախ լինել ու կայանալ: Որդեգրեցինք մեր հարևանների հետ շփվելու արտաքին քաղաքականություն, մասնավորապես Թուրքիայի հետ մեր հարաբերությունների հիմնաքարը չդարձրեցինք Ցեղասպանության ճանաչումը կամ հողերի պահանջատիրությունը: Բայց հույսը կոտրվեց:
Այսօր մենք ետ ենք վերադառնում ԽՍՀՄ, ԵվրԱզԷՍ կոչվող տարածք, որտեղ մուտքը մեկնաբանեցինք ոչ թե տնտեսական շահով, այլ անվտանգության խնդիրներով: Այսինքն` մենք նորից թշնամի ենք տեսնում հարևան Թուրքիային և պահանջատիրական հայտարարություններ ենք անում: Ծիծեռնակաբերդում ՀՀ նախագահի, իմ գնահատմամբ, 4-րդ Բ դասարանի մոնտաժով սարքած ուղերձում լրիվ ուրիշ բաներ էին հնչում: Նկատի ունեմ հունվարի 29-ի հռչակագիրը, որի թե՛ մատուցումը, թե՛ բովանդակությունն ընդհանրապես կապ չունեն նախագահի վերջին հարցազրույցի հետ, որտեղ ասում էր, թե Թուրքիայի հետ որևէ տարածքային պահանջներ չունենք:
– Այսինքն` հունվարի 29-ի հռչակագրում Սևրի պայմանագրին ու Վուդրո Վիլսոնի իրավարար վճռին արված հղումները հակասո՞ւմ են Ս. Սարգսյանի այն հայտարարությանը, թե Հայաստանը Թուրքիայի նկատմամբ չունի տարածքային պահանջներ:
– Այո՛, և այս ենթատեքստը տեսնում է ամբողջ աշխարհը:
– Ս. Սարգսյանն ընդամենը մեկ-երկու ամսվա ընթացքում ինչո՞ւ նման հակասական հայտարարություններ արեց:
– Հայաստանի իշխանությունները վաղուց գործում են րոպեի շահի թելադրանքով: Եվ տխուրն այն է, որ տարբեր տեղերում տարբեր տեսակետներ ասելուց հետո արդարացնում են մեկը մյուսով: Եվրամիությունից հրաժարվում են, չեն ասում, թե ճնշումներ կան, բայց նրանց ամբողջ ասածը հենց դրան էլ վերաբերում է: Եվ ես չեմ կասկածում, որ առանձին հանդիպումների ժամանակ իրենք բաց տեքստով կասեն, թե ինչ անենք, այդ ռուսները ճնշում են: Կամ ռուսական հեռուստաընկերություններին տված հարցազրույցներում փնովում են Արևմուտքին՝ ասելով, թե այնտեղ չկան սկզբունքներ, չկան գաղափարներ: Եթե դա ասի շարքային քաղաքացին կամ ազգայնական որևէ կուսակցության, ասենք՝ Դաշնակցության ներկայացուցիչը, շատ ընդունելի է: Եվ եթե իրենք չասեն, ազատական լինելով՝ ես այդ բանը կասեմ, որովհետև դրանով օգնում եմ գործող իշխանությանը նշված գործընթացներն առաջ տանելու համար: Բայց նման տեսակետներն ասում է ՀՀ նախագահը, ով 1988-1989 թվականներից իշխանության մեջ է և շատ լավ գիտի, թե 90-ականներին այդ ցորենն ինչպես եկավ Հայաստան: Դա Թուրքիայի բարի կամքի դրսևորումն էր: Բայց ո՞վ էր խրախուսել կամ լոբբինգ արել, որ այդ երկիրը նման կամք դրսևորի: Այդ տարիներին Արևմո՞ւտքն էր, թե՞ Ռուսաստանն էր, որ զսպում էր պատերազմի, մասնավորապես Խոջալուից հետո որոշակի գործընթացների ծավալման հնարավորությունը: Այս առումով պետք է շատ զգույշ ու զուսպ լինել տեսակետներ հայտնելուց` ԱՄՆ-ը հնչեցրեց «ցեղասպանություն» բառը, թե չհնչեցրեց:
– Այս ընթացքում բազմաթիվ երկրներ ճանաչեցին Ցեղասպանությունը, բայց Հայաստանը բոլորից առավել սպասում է, որ Ցեղասպանությունը պաշտոնապես ճանաչվի հենց ԱՄՆ կողմից:
– Մարդկանց մեծ մասն ուզում է, որ առաջին հերթին Թուրքիան ճանաչի Ցեղասպանությունը: Բայց բոլորս էլ հասկանում ենք, որ ճանաչելու համար, առերեսվելն այնքան էլ հեշտ չէ: Միջազգային հանրությանը, հատկապես Հռոմի պապին շնորհակալություն է պետք հայտնել: Գերմանիային, որ այդ կերպ է հարցը հնչեցնում: ԱՄՆ դեսպանն ինքն է Հռոմի պապին շնորհակալություն հայտնում: Ես ամբողջությամբ կիսում եմ մեծ հայի՝ Շառլ Ազնավուրի այն կարծիքը, թե ինչ ենք կախվել «ցեղասպանություն» բառից: Գուցե շատ ավելի լավ է, որ ԱՄՆ-ն ու նրա նախագահը չեն հայտարարում այդ բառը: Գուցե դա հենց մեր շահերից է բխում, որովհետև իրենք են այդ զսպող մեխանիզմը: Հավատացեք, որ այսօր ամենից շատ ԱՄՆ-ն է շահագրգիռ, որ Թուրքիան ճանաչի Ցեղասպանությունը:
Եվրոպան չի ուզում, որ Թուրքիան իր բարքերով ու իր տնտեսությամբ ներթափանցի իր շուկա ու դառնա Եվրոպայի լիիրավ անդամ: Եվ գաղտնիք չէ, որ Հայոց ցեղասպանության գործոնն օգտագործում է Թուրքիայի վրա ճնշումներ գործադրելու համար: ԱՄՆ-ն ուզում է, որ Թուրքիան դառնա ԵՄ անդամ ու դրա համար բազմաթիվ պատճառներ ունի: Իսկ մենք՝ հայերս, ուզո՞ւմ ենք, որ Թուրքիան դառնա ԵՄ անդամ: Ես շատ եմ ուզում: Ես ուզում եմ, որ իմ հարևան երկիրն ապրի ԵՄ օրենքներով, եվրոպական չափանիշներով: Դա իմ անվտանգության թիվ մեկ երաշխիքն է, որովհետև ԵՄ անդամ Թուրքիան բացարձակ ուրիշ Թուրքիա է: ԵՄ անդամ Թուրքիան չի կարող փակ սահմաններ պահել: ԵՄ անդամ Թուրքիան չի կարող հարևան երկրի հետ հարաբերությունները պայմանավորել երրորդ երկրով:
