«Առաջին լրատվական»–ի զրուցակիցն է պատմական գիտությունների դոկտոր, արտակարգ և լիազոր դեսպան Ռուբեն Կարապետյանը:
–Պարոն Կարապետյան, Հայոց Ցեղասպանության 100 –ամյակին ընդառաջ մի քանի երկրներ ևս ճանաչեցին Ցեղասպանությունը, ուրբաթ օրն էլ Գերմանիայի խորհրդարանը հնարավոր է հենց «Ցեղասպանություն» եզրույթով բանաձև ընդունի։ Այս ճանաչումները Հայաստանին ի՞նչ են տալիս, արդյո՞ք հայ-թուրքական հարաբերությունները սրանով կկարգավորվեն:
–Հայոց Ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացը երկու կարևոր առանձնահատկություն ունի: Առաջինն այն է, որ դա ճանաչված Ցեղասպանություն է: Ո՞ր երկրները պետք է ճանաչեն, որ մենք համարենք, որ ճանաչված է: Քանի՞ երկիր պիտի ճանաչի, որ մենք համարենք, որ ճանաչված է: Եթե անգամ բոլոր երկրները ճանաչեն, հետո ի՞նչ: Այդ ճանաչման վրա որևէ ջանք գործադրելն այլևս անիմաստ է, այս փուլը փակված է:Մենք ուղղակի հստակ պետք է մի խնդիր ունենանք՝ այդ խնդիրը հատուցումն է: Այդ հատուցման համար արդյո՞ք Հայաստանի հանրապետությունն ունի հստակ ծրագիր և ռազմավարություն: Ես կարծում եմ՝ոչ: Սա ամենամեծ բացթողումն ու թուլությունն է: Մենք չենք կարող բանակցել, նստել Թուրքիայի հետ խոսել՝ առանց իմանալու Հայաստանի վերջնական նպատակն ինչն է: Ճանաչումից հետո՝ անգամ եթե Թուրքիան էլ ճանաչի, ի՞նչ է լինելու։ Ես կարծում եմ, որ միջազգային ճնշումները բացարձակ չեն օգնելու բացել սահմանը, ոչ էլ միջազգային ճանաչումն է Թուրքիային պարտադրելու ճանաչել Հայոց Ցեղասպանությունը:
–Խնդիրը դիվանագիտական սխալ աշխատա՞նքն է, որդեգրած սխալ ռազմավարությունը՞:
–Միայն դիվանագիտությունը չէ, նաև տարբեր լոբբիստական կազմակերպությունների ներգրավվածությունը՝ մենք ընկնում ենք երրորդ երկրների կողմից մեր սեփական ցավի քաղաքական շահարկման ծուղակը: Երբ որ հարցը քննարկվում է, դրվում է օրակարգ, երբ տվյալ երկիրը Թուրքիայի հետ խնդիր ունի՝ այդ հարցը քննարկում է: Ես բոլորի մասին չեմ խոսում, բայց շատերի դեպքում է այդպես եղել: Ես չեմ ասում, որ դրանք կարևոր չեն, ունեն բարոյական նշանակություն, բայց իրավական արդյունք չեն տալիս:
Եթե մենք հայտարարում ենք, որ դա արտաքին քաղաքականության առաջնահերթությունն է՝ նշանակում է, որ մենք այս կամ այն երկրիի հետ հարաբերությունը համարում ենք առաջնային:Այսինքն` կարևորում ենք, տվյալ երկիրը ճանաչե՞լ է Հայոց Ցեղասպանությունը, թե ոչ: Իշխանությունները բարձր մակարդակով ասում են՝ եթե այսինչ երկիրը չմասնակցեց` մենք հետևություններ կանենք կամ եթե չեկան Հայաստան` մենք հետևություններ կանենք: Հիմա Հռոմի Պապն էլ չի եկել Հայաստան, հետո՞:
Եթե մենք երկկողմ հարաբերությունների մակարդակը պայմանավորելու ենք Ցեղասպանության ճանաչման փաստով, սա շատ վտանգավոր ճանապարհ է: Եթե ինչ որ երկիր ճանաչելն է՝ մեր բարեկամն է, եթե ոչ՝ բարեկամ չէ՞, թշնամի՞ է: Սա սահմանափակում է քո դիվանագիտական հնարավորությունները:
–Երեկ Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, որ Ռուսաստանը կնպաստի Երևանի և Անկարայի հարաբերությունների կարգավորմանը: Ի՞նչ է սա ենթադրում, հարաբերությունների կարգավորում ասելով՝ կարելի՞ է ենթադրել սահմանների բացում: Հնարավո՞ր է Ռուսաստանը դառնա Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարթակ:
–Ամեն մի պետություն իր քաղաքականությունն է տանում՝ երբեմն նաև այլ` երրորդ պետության շահերը ոտնահարելով։ Ինձ համար մտահոգիչ է, երբ որ հանրապետության նախագահը հարցազրույց է տալիս ու պարզվում է, որ նրա ու Լավրովի խոսքերը համընկնում են՝ եթե Թուրքիան վավերացնի,մենք էլ կվավերացնենք, այսինքն` խորհրդարանից արձանագրությունների հետկանչումն ուղղակի քաղաքական ուղերձ էր: Այս ելույթը ուղերձ էր Թուրքիային՝ մենք պատրաստ ենք գնալ այդ ճանապարհով: Դրանից հետո Լավրովը խոսում է այն մասին, որ Ռուսաստանը պատրաստ է օգնել կարգավորմանը՝ նշում փաստաթղթերը: Կապ կա չէ՞ այս ամեն ինչում։ Եթե Մոսկվայի դիվանագետը խոսում է, նախագահն էլ չի բացառում…,ուրեմն, ի՞նչ: Մենք չպետք է բացառենք, որ կարող են որոշակի գործըթնացներ գնալ՝ նաև հայ-թուրքական գործընթացներ, ինչպես նաև Լեռնային Ղարաբաղի մասով: Ես կարծում եմ, որ լուրջ աշխարհաքաղաքական գործընթացներ են ծավալվել և ծավալվում մեր սահմանների շուրջ: Այն, որ վերջերս Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ համաձայնություն եղավ, ապրիլի 20-ին Բաքու էր գնացել Իրանի պաշտպանության նախարարը, պայմանավորվածություններ ձեռք բերվել համատեղ պաշտպանության հանձնաժողով ստեղծել՝ ոչ միայն զենքի մատակարարման, այլ նաև այլ ուղություններով: Իրանըի Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրում կարևորագույն ստատուս քվոն պահպանող երկիր է:Այս բոլոր միտումները` կապված ռուս-թուրքական հարաբերությունների, թուրքական հոսքի հետ, Իրան-Ադրբեջան հարաբերությունները լուրջ մտահոգության առիթ պետք է տան: Խաբկանքների չպետք է գնանք, Թուրքիան չի բացելու սահմանը և որևէ բանի չի գնա, եթե ինչ որ բան չկորզի Լեռնային Ղարաբաղի ճակատում: Միգուցե չկապեն իրար հետ, բայց հնարավոր է, որ զուգահեռ գործընթացներ տարվեն:
–Այս կոնտեքստում Լավրովը ևս հայտարարություն է արել՝ նշելով, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորումը գերհասունացել է:
-Այո, սա էլ հաստատում է իմ խոսքերը: Մենք պետք է լուրջ լինենք ու հասկանանք, որ չպետք է միջազգային ճանաչման վրա հույս դնենք: Դրանով ոչնչի չենք հասնի, դա խաբկանք է: Միակ բանը՝ հզոր ժողովրդավար, զարգացած Հայաստան ստեղծելն է, որ կկարողանա ինչ որ հարցեր լուծել: Տեսեք՝ մենք հիմա ինչ վիճակում ենք 100- ամյակ մտնում:
–Ի՞նչ նկատի ունեք՝ արտաքին քաղաքականության թերացումները՞:
-Մտնում ենք 100- ամյակ՝ նորից ապավինելով օտար ուժին, մենք մտնում ենք հարյուրամյակ` որևէ դասեր չքաղելով պատմությունից, ժողովրդավարությունից շատ-շատ հեռու ենք , որպեսզի կարողանանք լուրջ մարտահրավեր նետել ու մեր արտաքին խնդիրները լուծել: Հույսը միայն պետք է դրվի սեփական ուժերի վրա:
–Օտարին ապավինելու դրսևորումներից մեկն էլ երևի թե ամեն տարի ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի ուղերձին սպասելն է: Հայտնի դարձավ, որ չնայած նրա հեռացող նախագահ լինելու փաստին, այս տարի ևս իր ուղերձում «Ցեղասպանություն» եզրույթը չի օգտագործելու:
-Ամեն երկիր ունի իր քաղաքականությունն ու իր շահերը՝ մանավանդ գերտերությունները: Պայմանավորել մեր բոլոր հարցերի լուծումը նրանով, թե Օբաման կարտասանի այդ բառը թե ոչ՝ մանկամտություն է: Ամբողջ մի ազգի դնել և լարել այդ հարցի շուրջ՝ ես կարծում եմ տպավորություն է ստեղծվում, որ դա ուղղորդված քաղաքականություն է մեզ շեղելու համար: Հիմա Օբաման ասաց, 1․5 միլիոն մարդ զոհվել է, ամեն ինչ կոնվենցիայով մտնում է այդ Ցեղասպանություն հիմնավորման մեջ՝ հետո՞ , արդեն որերորդ տարին ասում է` Մեծ եղեռն, դրանից ինչ որ բան փոխվու՞մ է, թե ոչ: Ռեյգանը ժամանակին արտասանել է այդ բառը․ բոլորը գիտեն ինչ է կատարվել: Եթե անգամ Միացյալ նահանգները ճանաչեց, Թուրքիան պետք է ծնկի գա՞, սահմանը բացի և ներողություն խնդրի: Մենք չգիտենք, թե մենք ինչ ենք ուզում այդ ճանաչումից հետո:Մեր ազգային վերջնական նպատակը, ո՞րն է՝ մենք հստակ չենք կորողանում ձևակերպել, օտար պետությունները ինչպե՞ս պետք է աջակցեն այդ հարցում։
