«Առաջին լրատվական»-ի «Սիրանկյուն» հաղորդաշարի հյուրն է Հայաստանի աստվածաշնչային ընկերության ծրագրերի տնօրեն Արշավիր Գաբուջյանը:
–Պարոն Գաբուջյան, այսօր մեր եկեղեցու ամենամեծ տոնն է: Ո՞րն է Զատկի խորհուրդն այսօր:
–Ես կարծում եմ ոչ միայն մեր եկեղեցու, այլ ողջ քրիստոնյա աշխարհի մեծագույն տոնն է, թեև Արևմուտքում և արևմտյան մտածողության մեջ Քրիստոսի ծնունդը շատ ավելի մեծ շքեղությամբ է նշվում, քան մեզ մոտ և ի հակասումն արևմտյան աշխարհի, Զատիկն էլ մեր մեջ շատ ավելի մեծ շքեղությամբ է նշվում՝ իր Ավագ շաբաթով, Զատկվա տոնով, ազգային, ժողովրդական սովորույթներով: Ես կփորձեմ շատ կարճ լինել՝ խոսելով Զատկի խորհրդի մասին: Իբրև հայ քրիստոնյա լինելով ես կարող եմ ասել, որ Զատիկն իբրև Քրիստոսի հրաշափառ հարության, խորհուրդ բարու հաղթանակն է չարի վրա, կյանքի հաղթանակն է մահվան նկատմամբ, գեղեցկության հաղթանակն է գեշի վրա և սիրո հաղթանակն է ատելության վրա: Զատիկը խորհրդաբար իր մեջ բազմիմաստ և մեծ նշանակություն ունի, բայց եթե ուզենք մեկ բառով ասել՝ աստվածային մեծ սիրո մշտնջենական և հավերժական ուղղեկցությունն է մարդու կյանքում:
–Այսինքն՝ քրիստոնեության հիմնքն է:
–Քրիստոնեության հիմնքն է: Եթե մի առ ժամանակ մարդիկ չգիտեին Աստծո ով լինելու, Աստծո ինչ լինելու մասին, հակառակ նրա, որ Աստվածաշնչում շատ հստակ բացատրվում է Աստծո գոյության, Աստծո լինելիության, Աստծո մշտնջենականության, հավերժության մասին, բայց Քրիստոսի հարությունը գալիս է ապացուցելու և ամրագրելու Աստծո հավերժության այն խորհուրդը, որ Աստված մարդկության հետ է իբրև Փրկիչ:
–Սակայն այսօր ընդունված է համարել, որ քրիստոնեությունն աշխարհում ճգնաժամ է ապրում, որո՞նք են ըստ Ձեզ պատճառները: Եթե դիտարկում ենք բողոքական, կաթոլիկ եկեղեցիներն այս ուղղությամբ աշխատանք են տանում, մենք ինչպես միջնադարում էր, այնպես էլ հիմա ենք՝ քարացած է կարծես. ի՞նչն է պատճառը:
–Ես չգիտեմ, թե ինչ ի նկատի ունեք քարացած ասելով: Քարացած հասկացությունն ինձ համար մի քիչ անհասկանալի եզրույթ է, բայց այո, ոչ միայն այսօր, այլ բոլոր ժամանակներում էլ ամեն կրոն, ամեն ժողովուրդ, ամեն հանրույթ միշտ էլ ունեցել է իր տագնապի ժամանակաշրջանները: Ցանկացած ժողովրդի պատմական ժամանակաշրջան միշտ ելևէջումների, վայրիվերումների ժամանակ է ունեցել և ունեցել է նաև իր տագնապները: Քրիստոնեությունը միայն այսօր չէ, որ տագնապ է ապրում, քրիստոնեությունն իր ծնված օրվանից մինչև առ այսօր տագնապի մեջ է: Եվ ես դրա մեջ խորհուրդ եմ տեսնում, եթե տագնապ չլինի, չի լինի հեղափոխություն կամ հեղաշրջում: Տագնապն է, որ ստեղծում է այն իդեալական վիճակը, որը մենք դժվար կարողանանք պատկերացնել մեր ապրած ժամանակաշրջանում, 100, 50, 80 տարի, որ մենք կտեսնենք, թե մենք իդեալական ժամանակաշրջան ենք ապրել: Ընդհակառակը, մեր ամբողջ կյանքի ժամանակահատվածում մենք պետք է տեսնենք և պետք է ապրենք այդ տագնապը: Եվ ուրախ եմ, որ այդ տագնապը կա:
–Այսօրվա ճգնաժամն օրինաչա՞փ է:
–Ես կարող եմ ասել, որ ճգնաժամը միշտ էլ օրինաչափ է: Եթե ժամ կա, ուրեմն ճիգ կա, ջանք կա: Եթե կա ճիգ մարդկային հասարակության կողմից, ապա դա անպայմանորեն սահմանվում է ժամանակշրջանի մեջ: Ես նորից ասեմ՝ ցույց տվեք մի ժամանակահատված, որտեղ ժողովուրդները ճգնաժամ չեն ապրել՝ հատկապես մեր ժողովուրդը: Իր ստեղծագործության առաջին իսկ օրվանից մինչև այսօր, եթե ես մեր ժողովրդին բնութագրեմ, ապա մեր ժողովուրդը ճգնաժամի ժողովուրդ է: Դա հնարավոր է, որ ինչ-որ չափով նաև մեր խելքից է: Չեմ ուզում մանրամասնել, բոլորս խելահաս մարդիկ ենք և տեսնում ենք, թե մեր շրջապատում այսօր ինչ է կատարվում՝ այս փոքր հանրապետությունում, այս փոքր ժողովրդի հետ: Եվ նման իրավիճակը բնականորեն ճգնաժամ պետք է առաջացնի:
–Տուժում ենք մեր խելքից:
–Այո՛:
–70 տարվա վակուումը, որ կար քրիստոնեության համար, և մեզ համար լավ ժամանակներ չէին հավատքի առումով, 24 տարիները բավարա՞ր չէին հաղթահարելու այդ ճգնաժամը, ելքեր որոնելու համար: Տեղի ունեցավ այդ հեղափոխությունը, բայց մարդու մտքում եղա՞վ այդ հեղափոխությունը:
–Ես հստակ համոզված եմ միայն մի բանում: Ես չեմ ուզում անդրադառնալ 70-75 տարիների գործած ավերների վրա, որովհետև այդ ավերների դիմաց ես նաև տեսել եմ այնպիսի իրագործումներ, որ եթե այսօր մեր հանրապետությունը գոյատևում է, ապա որոշ չափով այո, գոյատևում է այդ անցած 75 տարիների շնորհիվ: Ես ճիշտ չեմ համարում պատմությունն իրարից կտրելը: Պատմությունը մի այնպիսի շաղկապված օղակ է՝ բնականորեն մի օղակ մյուսին կապում է ինչ-որ բարեմասնություններով, երբեմն նաև դժբախտություններով, դժվարություններով, բայց պետք է չմոռանալ նույն գրքի տարբեր գլուխները, կամ նույն թերթի երկու տարբեր էջերը: Ես կարող եմ ասել ոչ թե 24 տարիները, այլ 24 ժամը բավարար էր անգամ հեղափոխել այն ժամանակաշրջանը, որ մենք այսօր կոչում ենք վակուում: Եվ ասեմ՝ հազարամյակներ ապրած մեր ժողովուրդը 70 տարվա մեջ չէր կարող ամեն ինչ թաղել իր հոգում: Հարության խորհուրդը դրանում է կայանում: 24 տարվա այս ազատ, անկախ հանրապետության ժամանակահատվածը կարող էր ժողովուրդ և իշխանություն միասնաբար անթեղել և նորից այդ հոգում արծարծել հարության քրիստոնյա հավատի կրակը: Որովհետև Քրիստոսի հարությունը այլ բան չէ, եթե ոչ կյանքի հաղթանակը մահվան վրա: Բոլորս էլ այսօր գիտենք, որ ամենասոսկալի, ամենադաժան պահը գերեազմանի առաջ կանգնելն է, բոլորիս կյանքում էլ դա եղել է, բայց Քրիստոսի հարությունը եկավ ցույց տալու, որ մեկօրյա, երեքօրյա մահը ոչինչ է հավիտենականության առաջ: Հետևաբար ես համոզված եմ, նաև համամիտ եմ այն կարծիքին, կարող է մարդիկ ինձ միամիտ կոչեն, բայց 24 ժամն անգամ կարող է փոխել, որովհետև մեր ժողովուրդն իր հոգու խորքում ունի այն ոգին, որ կարող է իրեն գոյատևել:
–Այդ դեպքում տրամաբանական հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ տեղի չունեցավ այդ 24 ժամը, պատճառները որտե՞ղ են:
–Եթե պատճառների մասին սկսենք խոսել, մենք կարող ենք այլ թեմայի մեջ մտնել: Այս զատկական գեղեցիկ առավոտը չեմ ուզում մթագնենք, թող իր լուսավորության մեջ մնա, բայց ճշմարտության մասին խոսելը, ճշմարտությունը բարձրաձայնելը կարծում եմ, որ ամենալուսավոր բանն է: Ես նկատել եմ երկփեղկվածություն՝ իշխանություն և ժողովուրդ: Սրտակից կապը այս երկու մարդկային երևույթ կոչված զանգվածների ես չեմ տեսնում, այն միասնական սրտակցությունը, որ կարող է ամեն ինչ անել: Ես համարում եմ, որ կտրված են: Ամեն մարդ անում է այն, ինչ իր սրտին հաճելի է թվում, որովհետև այստեղ յուրաքանչյուրիս մեջ տիրապետում է Ես-ի այն արձանը, որի առջև մենք պաշտամունք ունենք: Եվ Քրիստոսի հարությունն այն մեծագույն դասն է, որ մեր մեջ նյութապաշտական, եսասիրական, եսը մեռցնելու, թաղելու պահն է, առիթն է և մյուս կողմից՝ իսկական մարդկային այն Ես-ը, որ նվիրվածության խորհրդանիշն է, որ դառնում է Մենք, դրան հայտնաբերելու, գերեզմանից դուրս բերելու պահն է Սուրբ Հարության խորհուրդը:
–Դուք նշեցիք իշխանություն-հասարակություն կապի չգոյության, իրարից անջատ և կտրված ապրելու մասին, բայց հետաքրքիր է, որ նույն կեպ հասարակություն-հոգևորական կապը չկա, վստահության դեֆիցիտ է նկատվում այս դեպքում: Որտե՞ղ են պատճառները:
–Ես դժվարանում եմ ասել, որ վստահության նման բացակայություն կամ անվստահություն, կամ թերահավատություն: Ես ականատես եմ եղել և սա իմ կյանքի սկզբունքն է: Ես եկեղեցականի սխալ վերաբերմունքի պատճառով չեմ կարող համատարած ամբողջ եկեղեցու դարաշրջանների պատմության վրա սքողել, կամ այդ հանդերձը ծածկել որպես անվստահության մթնոլորտ: Ես իմ կյանքում երկու նկարագրերն էլ տեսել եմ: Ես այսօր աշխատում եմ մի տարածաշրջանում իմ ծրագրերի բերումով, որը կոչված էր անհավատ մի շրջան երկար ժամանակ: Բայց ես այսօր ականատես եմ դառնում հավատքի այնպիսի մեծ վկայության, որ ժողովուրդը տալիս է՝ կապված լինելով իր հոգևորականին, իր եկեղեցուն: Տվյալ տարածաշրջանը հոգևոր մի մթնոլորտի է վերածվել և ես գալիս եմ այն համոզման, որ այս կամ այն տարածաշրջանը մենք չպետք է պիտակավորենք անհավատ տարածաշրջան, անհավատ ժամանակաշրջան: 70 տարիների վերջին 10-ամյակում ես այցելել եմ Հայաստան իբրև զբոսաշրջիկ և այդ օրերին ես տեսել եմ ավելի մեծ հարգանք միմյանց նկատմամբ, ավելի մեծ վստահություն միմյանց նկատմամբ, քան անցնող այս տարիների ընթացքում: Դրա համար եկեք այս կամ այն մարդու չվերագրենք ինչ-որ բան: Մենք համախմբված աշխատելու սցենար չունենք, թե ինչ կարող ենք մենք անել՝ լինի պետություն, լինի իշխանություն, լինի ժողովուրդ, լինի եկեղեցի: Գալիս է մի ճգնաժամ, հետո ենք որոշում, թե մենք ինչ անենք այս իրավիճակից դուրս գալու կամ ելք գտնելու համար: Սա երևի բախտավոր ժողովուրդների պատկերն է, բայց ոչ խելոք: 1000-ամյա պատմություն ունեցող մեր ժողովուրդը երևի մի քիչ ավելի խելոք պետք մտածի, որ եղածն էլ չկորցնի, որովհետև մենք ամեն օր շատ բան ենք կորցնում:
Ամբողջությամբ՝ տեսանյութում:
