Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետությունում, մինչև Գերմանիաների միավորումը, մանկական մարզական հաղորդաշար կար, որը կոչվում էր «Արա մեզ հետ, արա մեզ պես, արա մեզանից լավ»: Այն բավական մասսայականություն ուներ նաև ԽՍՀՄ-ում: Հայաստանում Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումներին և խորհրդանշանների արշավին հետևելիս այնպիսի տպավորություն է, որ գործ ունենք այդ սկզբունքի հետ, պարզապես ոչ թե մանկական մարզական մրցակցության, այլ, այսպես ասած, սգալու կամ հիշատակի ֆետիշացման առումով:
Հայաստանում կարծես թե մրցություն է սկսվել՝ ֆետշիացրու մեզ հետ, ֆետիշացրու մեզ պես, ֆետիշացրու մեզանից լավ, կամ սգա մեզ հետ, սգա մեզ պես, սգա մեզանից լավ: Այսօրվանից մեկնարկել է աշակերտական պատվո պահակությունը Ծիծեռնակաբերդի Եղեռնի զոհերի հուշահամալիրում: Հուշահամալիրը ըստ էության վերածվում է «Լենինի դամբարանի»՝ «սուգը կա, սուգը եղել է, սուգը կլինի»:
Նմանօրինակ գաղափարների հեղինակներին թվում է, որ այդպես ավելի լավ են սգում կամ ավելի համոզիչ են հարգում Ցեղասպանության մեկուկես միլիոն անմեղ զոհերի հիշատակը: Իրականում հիշատակն այդպես չեն հարգում, այդպես ինքնզինքն են սիրում հիշատակի մեջ, ինքնահաստատվում են հիշատակի մեջ, հիշատակը դարձնում են ներկան սպասարկելու միջոց:
Աշակերտները ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հարգելու համար պետք է ոչ թե պատվո պահակ կանգնեն Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրում, այլ ավելի ու ավելի եռանդուն ապրեն, ավելի ու ավելի արդյունավետ, ակտիվ, հագեցած օգտագործեն իրենց ամեն օրն ու ժամը, օգտագործեն նոր բան սովորելու, կյանքով լցվելու համար, քանի որ նրանք, լինելով ցեղասպանված մի ողջ սերնդի ժառանգներ, այդ սերնդի առաջ պարտք ունեն՝ անմեղ զոհերի հիշատակը վառ պահել կյանքի միջոցով՝ ընթացող, առաջ շարժվող, խինդով, ստեղծագործական ոգով և մտքով լեցուն կյանքի միջոցով: Այլապես մարդկությունը լռության րոպեի փոխարեն լռության ժամեր և օրեր կսահմաներ, եթե որևէ ողբերգության հիշատակ հարգելը կախված լիներ ֆետիշից և չափվեր ֆետիշով:
Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի հիշատակի միջոցառումները, հիշատակի այս կլոր տարին պետք է առիթ դառնար Հայաստանը ներկայացնելու որպես ավելի ուժեղ պետություն, հայությունը ներկայացնելու որպես ավելի ուժեղ հավաքական միավոր, որը պետություն ունի, պետական տեսլական ունի, այդ տեսլականն իրականացնող հսկայական պոտենցիալի կրող սերունդներ ունի: Հայաստանը պետք է 100-րդ տարելիցին ցույց տար, որ այսօր ավելի ուժեղ է, քան երեկ էր, քան 100 տարի առաջ էր, որ այսօր այս ազգն այլևս չի կարող ենթակա լինել ցեղասպանության վտանգին, որովհետև զինվել է կյանքով, որովհետև հիշատակը պահում է իր մեջ, ոչ թե ի ցույց է դնում աշխարհին՝ իր մեջ առկա դատարկությունը քողարկելու համար:
Դժբախտաբար, համենայն դեպս առայժմ, ոչ թե ցույց է տրվում, որ մենք ավելի ուժեղ ենք, այլ կարծեք թե շեշտ է դրվում, թե ինչքան ավելի ուժեղ կարող ենք սգալ, ում երևակայությունն այդ հարցում ավելի հեռուն կգնա, ավելի հնչեղ կլինի: Սա հիշատակի սպառում է, ոչ թե հարգանք ի հիշատակ: Պետք է դադարեցնել ու փոխել այդ ընթացքը, պետք է փոխել 100-րդ տարելիցի բովանդակությունը և հիմքում դնել մեկ այլ մրցակցություն՝ կյանքին միտված երևակայության մրցակցությունը:
Լուսանկարը` PAN Photo-ի
