«Սիրանկյուն» հաղորդաշարի հյուրն է «Հովեր» պետական կամերային երգչախմբի գեղարվեստական ղեկավար Սոնա Հովհաննիսյանը:
-Սոնա, Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի հետ կապված համերգային ծրագրերով հանդես եք գալիս աշխարհի տարբեր երկրներում: Ի՞նչ ունենք այսօր, արդյոք կարողանո՞ւմ ենք համահայկականություն ցուցաբերել ողջ աշխարհում:
–Վաշինգտոնի ուղևորության հետ կապված սփյուռքում կլինի համագործակցություն: Մինչ դա՝ այս 22 տարվա մեջ մենք այդպիսի առնչություններ դեռևս չենք ունեցել: Այդպես է ստացվել: Ընդհանրապես աշխատում եմ չշտապել, և երբ ժամանակը գալիս է այս կամ այն ուղևորության, գործի կամ ծրագրի, անում եմ, որովհետև կարծում եմ, որ երբ ժամանակաշրջանը լարված է, իսկ կյանքն՝ արագ, արվեստը պետք է դանդաղի և՝ հակառակը: Ընդհանրապես, իմ բոլոր դիտարկումներով, շատ-շատ անգամ արվեստի երևույթները հակադրված են կյանքին: Այդպես եմ կարծում, և ոչ միայն ես:
–Այսինքն՝ հիմա արվեստում տեղի ունեցող գործընթացները շատ ավելի դանդաղե՞լ են կյանքի այս տեմպին զուգահեռ:
-Երբ կյանքը դառնում է շատ գեշ, արագ ու արհեստական՝ արվեստը դառնում է ավելի ձեռակերտ, մարդկային: Այդ էլեկտրոնային դարն անցավ: Հիմա ամեն ինչ բնականի, դանդաղի, չշտապելու արագությունների մեջ է արվեստում՝ իմ դիտարկումներով: Միշտ հակադրական արագություն է, հակադրական արժեքներ, հակադիր հայացքներ: Ես հիշում եմ, որ Ցվետաևայի արձակի մեջ կարդացել եմ, որ հին հեքիաթ կա, որում ասվում է՝ մի մարդ ուներ ոսկու ձուլակտոր, այդ ոսկու ձուլակտորն անհրաժեշտ էր փոխարինել գումարով, և նա այն փոխանակեց մի ձիով, հետո ձին փոխեց ընտանի այլ կենդանու հետ, իսկ վերջում մի ասեղի հետ փոխեց, իսկ դա էլ կորցրեց-գնաց: Այսինքն՝ ամբողջ հեքիաթն այն մասին էր, որ մարդն իր ունեցածը կորցնում է ու հիմար է, իսկ Ցվետաևան հակառակն է ասում՝ պատկերացնո՞ւմ եք՝ եթե նա իր այդ մի ասեղից իր ունեցվածքը դարձներ մի ձուլակտոր, ինչ «եխիդնի» բիձա կլիներ: Այսինքն՝ այն, ինչի մասին, որ խոսում է արվեստն ու այն արժեքները, որ փայփայում է մտավորականը՝ հակադրվում են շատ հաճախ հասարակական և ընդհանրապես բոլոր արժեքներին, բոլոր չափանիշներին: Դա, կարծում եմ, որ ավերստի և կյանքի օրենքն է:
–Որքանո՞վ է մտավորականը, արվեստագետը կարողանում մնալ արվեստի տիրույթում և դուրս չգալ դրանից:
–Որքանով որ կարող է իրեն թույլ տալ լինել այդ տիրույթում կամ չլինել: Եթե ինքը որոշի, որ չպետք է այդ տիրույթում լինի, ուրեմն կարող է դնել այդ հարցը ու սկզբունքայնորեն լուծել այդ հարցը մեկընդմիշտ: Ինչքանով որ թույլ է տալիս իրեն արտահայտվել՝ այդքանով էլ ընկալվում է: Կշիռ ունեցող մտավորականի խոսքին սպասում է հանրությունը, բայց գիտեք ինչ, այնքան դոգմատիկ չէ, մեկ, երկու, տասը տեսակ չեն կյանքը, մարդիկ, եթե ուշադիր ես, հասկանում ես, որ այնքան էլ պարզ չի ամեն ինչ, որպեսզի այդքան սկզբունքային կամ միանշանակ լինես:
–Այսքան գերզբաղված լինելով՝ Դուք հասցնո՞ւմ եք հետևել հասարակական իրադարձություններին, երկրում տիրող իրավիճակներին, քաղաքացիական հասարակության մեջ տեղի ունեցող խմորումներին: Որքանո՞վ եք Ձեզ այդ երևույթների մաս համարում:
–Ես այդ բաներին չեմ մասնակցում կտրականապես, որովհետև ինձ իսկապես հետաքրքիր չէ: Դա լուրջ մասնագիտություն է, եթե բոլոր քաղաքական խմորումների մեջ ընկնես, հաստատ 90%-ով սխալված ես, որովհետև այն, ինչ երևում է՝ դա չէ իրականությունը: Այսինքն՝ ես այդ գործերին չեմ խառնվում, չեմ էլ ուզում խառնվել, որովհետև դա իմ դիրքորոշումն է: Գուցե հիմա շատ է հնչում, որ մտավորականությունը չի արձագանքում, ակտիվ չի, լուռ է:
–Իշխանության հետ սերտաճած է, փորձում է մի ընդդիմադիր խոսք կամ արդար խոսք չասել, կաշկանդող շատ բաներ կան:
–Գիտեք, ասեք, ես ընդունում եմ, ես այդպիսին եմ, որովհետև ես ընտրել եմ այդ տեսակը: Ինձ հետաքրքիր չեն այդ բոլոր խոսակցությունները, որոնք հետաքրքիր չեն պարզապես: Այդպիսի երաժշտություն էլ կա, որին ես ընդհանրապես չեմ կպչի, դա չի վերաբերում միայն քաղաքականությանը կամ արվեստին: Կան բաներ, որոնց ես ընդհանրապես չեմ ուզում դիպչել:
–Դասական երաժշտության մեջ ի՞նչ ունենք այսօր: Համերգասրահներում շատ համերգներ ունենք, որոնք լեցուն կամ կիսալեցուն են: Որքանո՞վ է այն դառնում մասսայական, թե՞ չպետք է լինի մասսայական, այլ մի խումբ մարդկանց համար պետք է ստեղծվի, որովետև մենք միշտ տեսնում ենք նույն դեմքերին նույն համերգասրահներում: Ի՞նչն է պատճառը, որ չի կարողանում մեծ զանգվածներ գրավել, որտե՞ղ է խնդիրը: Մի առիթով մեզ հետ զրույցում նշում էիք, որ մշակութային լուրերը ամենավերջին տեղում են մեր լրատվական դաշտում, մինչդեռ պետք է մեծ ուշադրություն դարձնել. արդյո՞ք լուսաբանման, լրատվական դաշտի խնդիրն է:
–Ես կարող եմ ասել, որ ոչինչ պետք չէ: Ստիպելով կամ զոռով, կամ ինչ-որ ճիգեր գործադրելով ոչ մի կարգին բան չի ստեղծվում:
–Կրթելով չի՞ լինում:
-Ինքն իրեն լինում է այդ պրոցեսը: Շատ են դեպքերը, երբ մարդ մեկ անգամ գալիս է դահլիճ և սկսում է հետևել «Հովերի» գործունեությանը: Այդպիսի մարդիկ կան, բայց պետք է սա անեմ, պետք է դա անեմ, ես ոչնչ չեմ ուզում անել՝ դա մի տեսակ պատվաբեր չէ: Ես հասկանում եմ, որ կան մեխանիզմներ, PR կա, լրատվություն, աղաղակներ և այլն: Մեկ անգամ փորձել եմ, տեսա արդյունքն ու հասկացա, որ ես ճիշտ եմ եղել: Պետք չէ ոչինչ անել, ինքն իրեն լինում է: Եթե ես ունեմ 10 հոգի աուդիտորիա, և դա իմ հանդիսատեսն է՝ ես շատ ուրախ եմ այդ 10 հոգու համար, և վերջ: Մնացածը իրենք գիտեն: Պետք է ինքը գա՝ ես չեմ կարող դուռը թակել և ասել՝ ես քեզ պետք եմ: Դա երբեք չեմ անելու, ես այդքան արժանապատվություն ունեմ:
–Էգոիզմ չէ՞:
–Ասեք էգոիզմ է, ինչ ուզում եք ասեք՝ այդպես է: Ես կարծում եմ, որ ունկնդիրը պետք է վեր կենա, գնա համերգի տոմս գնի ու մտնի: Ժվանեցկին մի շատ քաղցր խոսք ունի, ասում է՝ մարդ մարդուն ինչքան պետք է սիրի, որ վեր կենա գնա նրա մոտ: Կա նման իրականություն, բայց դա է: Ով հետաքրքրված է՝ գալիս է:
–Մեր զրուցակիցներից շատերը, ովքեր մշակույթի ասպարեզում, Մշակույթի նախարարությունում ինչ-որ պաշտոններ են զբաղեցրել, մեզ հետ զրույցում նշում են, որ նման կառույցի գործունեությունն էլ գուցե այսօր երկրորդական է, որովհետև մշակույթն ինքը պետք է ինքնակազմակերպվի: Մենք այսօր ունե՞նք այդ ինքնակազմակերպման ռեսուրսները:
–Ես կարծում եմ, որ Մշակույթի նախարարությունը նախանշում է իր առաջանայնությունները, աջակցում է այն խմբերին, այն երաժիշտներին, որոնց պետականորեն արժեքավորում է, որովհետև հասարակությունը չի կարող այս հարցում ճիշտ լինել:
–Իսկ նախարարությունը կարո՞ղ է սխալվել՝ նկատի ունեմ իր առաջնահերթությունների մեջ:
–Գիտեք, այնտեղ մեկ մարդ չի, առանձին բաժիններ են, քննարկումներ են կատարում, գեղխորհուրդներ են գործում: Այդ բոլորը հաշվի է առնվում: Իհարկե, կարող են սխալվել: Էյնշտեյնն ասում է՝ ես 99%-ով սխալ եմ, հիմա ինչի մասին է խոսքը, իհարկե, կարող է սխալվել: Նա ուղղակի ասում է, որ նախապատվությունը տալիս է այս կամ այն կոլեկտիվին:
–Բայց մեր երաժիշտները, երգիչները, երգչախմբերը, որ երբեմն նույնիսկ լուծարվում են, իրենց ապագան Հայաստանում չեն պատկերացնում: Կոնսերվատորիայի երկրորդ կուրսից արդեն աշխատանք գտնելու դեպքում լքում են Հայաստանը: Այս խնդրի առաջ երբևէ կանգնե՞լ եք: Փոքր չի Ձեր երգչախումբը, այս խնդիրները ինչպե՞ս եք փորձում լուծել: Ակնհայտ է, որ նախարարության տրամադրած գումարով անհնար է հոգալ բոլոր հոգսերը:
–Ինձ այդ հարցում կոնկրետ օգնել են, որովհետև մի ոտքը դրսում կոնկրետ մի քանի երգիչ ունեի: Եվ այս երգիչներին մտքափոխ անելը նաև իմ աշխատանքն է եղել: Իհարկե, կողքից Մշակույթի նախարարության միջնորդությամբ, VivaCell MTS-ի կողմից մեզ ներկայացվող հովանավորչական միջոցները օգնել են, և ես ակնհայտ տեսա, որ այդ պրոցեսը կանգ առավ:
–Այսինքն՝ արտագաղթը Ձեր երգչախմբում ինչ-որ առումով հնարավոր եղավ կանխել:
–Մեր կոնկրետ օրինակում՝ այո: Ես չեմ ասում, որ դա այնքան մեծ գումար է, որ մեր երգիչներին բավարար է, բայց նրանք երգչախմբից բացի՝ այլ նվագախմբերում էլ են նվագում: Հետո այստեղ միայն գումարային հարց չի: Երբ որ մարդը իր աշխատանքով ապրում է և տեսնում է արդյունքները, տեսնում է առաջիկան և տեսնում է, որ անիմաստ չի ծախսում իր ժամանակը՝ դա շատ կարևոր է: Դրան էլ գումարած օգնությունները: Ես կարծում եմ, որ այս հարցում էլ նախարարությունը միջնորդող եղավ մեր պարագայում, և ես միայն շնորհակալ եմ:
Ավելին՝ տեսանյութում:
