«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բաղդասարյանը:
– Գյումրիի ոճրագործությունից հետո ռուսական ռազմաբազայի զինծառայող Վալերի Պերմյակովին ձերբակալեց ռուսական կողմը, այնուհետև գրեթե շաբաթ անցավ, մինչ հայկական կողմը կարողացավ հանդիպել կամ հարցաքննել նրան: Չե՞ք կարծում, որ այդ ընթացքում ռուսական կողմը որոշակիորեն նախապատրաստեց Պերմյակովին, թե հայ քննիչների հարցերին ինչպես պետք է պատասխանի: Եվ որ այդ գործը ռուսական կողմի վերահսկողությամբ քննելու իրողությունը շատ կարևոր մաս կարող է թաքցնել:
– Ինձ համար զարմանալի է, թե ռուսական կողմն ինչու պետք է ցանկություն ունենա որևէ բան թաքցնելու: Ես այն կարծիքին եմ, որ հակառակը, ռուսական կողմն ավելի շահագրգռված է բացահայտել ու հասկանալ, թե ինչ է կատարվել 102-րդ զորամասում: Բնականաբար, դա իրենց հետագա գործունեության համար մեծ նշանակություն կունենա: Այնպես չէ, որ ինչ-որ բաներ գաղտնի են պահել: Ես պետք է նաև ասեմ, որ մեր տեղեկություններով՝ հենց առաջին օրվանից մեր համապատասխան մարմիններն իրազեկ են եղել կատարվող գործողություններին, և ավելի քան հավատացած եմ, որ երկուստեք շահագրգռված են ամբողջությամբ պարզելու իրականությունը: Կարող էր ավելի սարսափելի լինել: Ենթադրենք՝ այդ որոնումների ընթացքում ինչ-որ մի գնդակից այդ վիժվածքը սպանվում էր. բոլոր մութ հարցերը կմնային, ու ոչ մի պատասխան չէր լինի: Ես շատ ուրախ եմ, որ նա դեռ կա: Եվ թե́ ռուսական, թե́ հայկական կողմը շատ կարճ ժամանակահատվածում իրականությունը կմատուցի հանրությանը:
– Գուցե ռուսական կողմը շահագրգիռ չէ ամբողջությամբ բացահայտելու այդ գործը կամ այն հրապարակելու հայկական կողմի համար, քանի որ նման պարագայում մեղավորների մի հսկայական շղթա կարող է բացվել՝ սկսած ռուսական ռազմաբազայից, մինչև Ռուսաստանի այն կառույցները, որոնք Հայաստան են ուղարկել Վ.Պերմյակովին:
– Իսկ ո՞վ է ասում, որ ռուսական կողմի ցանկությունը հենց դա չէ, որ ամբողջությամբ պարզաբանվի: Նաև պետք է նշեմ, որ բոլոր գործողությունները կատարվում են երկկողմանի:
– Ամեն դեպքում, ի սկզբանե նրանց հայտարարությունները, թե գործի քննությունը պետք է ընթանա ռուսական օրենսդրության շրջանակներում, հենց այդ էին ապացուցում:
– Այստեղ խնդիրն ավելի շատ ռուս իրավապահներինն է: Նրանք խնդիր ունեն հասկանալու, թե ինչ է կատարվում իրենց տրամադրության տակ գտնվող զորամասում: Նրանք ավելի շատ են շահագրգռված, որովհետև այդ զորամասը 1-2 օրվա պատմություն չունի, կամ այն 1-2 օրվա համար չէ: Ինձ թվում է, որ այս ուշադրությունն ուշացած է, ժամանակին կարող էին այդ գործողություններն իրականացնել, որովհետև այս պահին կարգուկանոնի և այլ հարցերի հետ կապված դժգոհություններ են հնչում: Կարծում եմ, որ ռուսական կողմը լրջորեն անհանգստացած է, և պատահական չէ, որ հանձնախումբ է ստեղծվել երկու քննչական կոմիտեների կողմից, ու բավական մանրակրկիտ ուսումնասիրություն է իրականացվում: Ես չեմ ուզում դեպքերից առաջ ընկնել կամ ինչ-որ եզրահանգումներ անել, պետք է զինվենք համբերությամբ: Չվստահելու որևէ խնդիր չունենք, և չեմ կարծում, թե ինչ-որ տականքի պատճառով ռուսները պատրաստ են հարաբերությունները խզել, որովհետև մենք ռազմավարական գործընկերներ ենք: Իրենք են շահագրգռված, որ մեղավորները բացահայտվեն:
– Այդ դեպքում ինչո՞ւ ի սկզբանե այնպիսի քայլեր արեցին, որոնք նպաստեցին հակառուսական տրամադրությունների առաջանալուն. ռուսական կողմը ժամանակին պաշտոնապես ցավակցություն չհայտնեց, ուշացումով հայտնելու պարագայում էլ ընդամենը հեռախոսազանգ եղավ և ոչ թե պաշտոնական հայտարարություն: Ընդ որում, դա էլ տեղի ունեցավ միայն այն ժամանակ, երբ գյումրեցիներն ընդվզեցին:
– Ամեն մի իրադարձության, բնականաբար, ժողովուրդն ավելի շուտ է արձագանքում: Մարդիկ նախ պետք է հասկանան, թե ինչ է տեղի ունենում, դրանից հետո նոր սկսվեցին ցավակցական հեռագրերը: Նմանատիպ գործերի դեպքում, ինձ թվում է, պետություններին քիչ է հետաքրքրում, թե մեկ-երկու ամիս ինչ տրամադրություններ կստեղծվեն, որովհետև դեռ պետք է իրականությունը պարզել, և այդ տրամադրությունները կփոխվեն: Այս դեպքը լուրջ խնդիր է հայկական կողմի համար, մենք զոհեր ենք տվել՝ անմեղ մարդիկ: Եվ լուրջ խնդիր է Ռուսաստանի համար, որովհետև ռազմավարական գործընկերոջ տարածքում իրենց ռազմակայանում անկարգություն կա, չկանոնակարգված ինչ-որ մի երևույթ կա, որը նման ոճրագործության է բերում: Ես այնքան էլ ճիշտ չէի համարի, որ նրանք առաջին օրը քննությունից ուշադրությունը շեղեին և այնպիսի քայլեր անեին, որոնք հակառուսական տրամադրություններ չէին ստեղծի: Կարևորը գործի վերջնական բացահայտումն է: Ինձ թվում է, որ հիմա երկու կողմերը և հանձնախումբը գնում են հենց այդ ուղղությամբ, որ կարողանան հանրությանը մատուցել այն, ինչը կատարվել է իրականում:
– Գործի քննությունն իրականացվում է ռուսական ռազմաբազայի տարածքում ռուս իրավապահների հսկողության շրջանակներում: Դուք ինչո՞ւ եք վստահ, որ հայ իրավապահներին հասու կլինի ամեն մի մանրամասն:
– Ենթադրենք՝ ոճրագործը ոչ թե գտնվում էր ռուսական քննիչների կամ իրավապահների հսկողության տակ, այլ հանձնվում էր մեզ: Եվ այդ բորբոքված պրոցեսների ընթացքում նա ոչնչանում էր, որովհետև հնարավոր է նման դեպքերում: Այդ ժամանակ նրանց համար դժվար կլիներ պարզել իրենց մոտ եղած խնդիրները: Դա իրենց համար նաև անվտանգության խնդիր է: Իրենք պետք է հասկանան, թե իրենց տարածքում ինչ է կատարվում: Դրա համար նրանք ոչ մի բանի դեմ չեն գնում և ասում են՝ պետք է միասին հանձնախումբ ստեղծենք: Այդ ոճրագործության ծնող առիթները պետք ճշտել:
– Ձեր կարծիքով՝ ռուսական կողմն իսկապե՞ս շահագրգիռ է ամբողջությամբ բացահայտելու այս գործը:
– Ավելի քան:
– Ինչո՞ւ եք այդքան համոզված:
– Որովհետև պատկան մարմինների հետ բոլոր խոսակցությունները այդ են ասում: Ես չեմ կարծում, թե նրանք մեզ հետ պետք է այդքան ձևի հետևից ընկնեին ու կեղծեին: Մարդկանց տրամադրվածությունը, զանգերը, կապերը, անընդհատ հետաքրքրվածությունը, ինչպես նաև քննության ընթացքն այդ մասին են խոսում:
– Սերժ Սարգսյանը նույնպես միանգամից չարձագանքեց, չցավակցեց Ավետիսյանների ընտանիքի հարազատներին: Եվ արձագանքեց միայն Վլադիմիր Պուտինի ցավակցական հեռախոսազանգից հետո:
– Դուք տեղեկատվությանը լավ չեք տիրապետում: Հենց առաջին օրը նախագահն արձագանքեց: Ցանկալի կլիներ, որ իմանայիք, թե ինչ էր կատարվում, երբ մի քանի րոպե հետո ոճրագործության տեղեկությունը ստացվեց՝ հեռախոսազանգեր, խորհրդակցություններ: Ես չեմ հիշում նմանատիպ մի դեպք, որ այսպիսի աժիոտաժ առաջացրած լիներ: Սա միակ դեպքն էր, երբ ողջ ղեկավարությունը նախագահի գլխավորությամբ սկսեց լծվել այդ գործին: Եվ նույնիսկ, կներեք արտահայտության համար, այդ օրերին սահմանում առկա իրավիճակը մի փոքր երկրորդ պլան մղվեց: Անընդհատ հեռախոսազանգեր էին, ցավակցություններ մեկը մյուսին: Ամբողջ հայ ազգն է սգացել: Անմիջապես 2 ժամ հետո հեռախոսազանգեր էին ստացվում Ռուսաստանի լուրջ քաղաքական գործիչներից, որ հասկանան իրականությունը: Մենք էլ դեռ չէինք կարողանում որևէ պարզաբանում տալ:
– Ռուսաստանի նախագահը շատ ուշ արձագանքեց և ոչ համարժեք:
– Ռուսաստանի նախագահը դեպքից անմիջապես հետո հեռախոսազրույց է ունեցել ՀՀ նախագահի հետ:
– Այդ դեպքում ինչո՞ւ այդ մասին հաղորդագրությունը մի քանի օր հետո տարածվեց:
– Հանգամանքների ճշտում էր պետք: Այդ հաղորդագրությունները երկրի նախագահներն են տալիս, և ինչ-որ ժամանակ էր պետք, որ այդ մարդիկ ճշտումներ իրականացնեին, որ կարողանային իրենց ցավակցական հեռագրերն էլ ճիշտ կազմակերպել: Ես չեմ կարծում, որ մեծ բացթողում է եղել: Ժամեր տևեց, մինչ այդ ոճրագործի հայտնաբերեցին:
Սկզբում որևէ մեկի մտքով չէր էլ անցնում ցավակցել, բոլորին հետաքրքրում էր, թե ինչպես պետք է դրան հայտնաբերեն, որ հանկարծ դրան չսատկացնեն, կամ էլ սահմանը չհատի: Այդ ընթացքում ողջ ղեկավարությունը, բոլոր գործընկերներն իրար հետ եղել են հեռախոսակապի մեջ: Ինչ է, ամեն մի հեռախոսազանգը պետք է մամուլին տայի՞ն: Ինձ թվում է՝ նման դեպքերում մարդ ավելի շատ պետք է իր վշտով ապրի, քան թե ընկնի այդ ձևականությունների ետևից:
Ես չեմ ասում, թե մամուլին հայտնելը ձևականություն է, բայց պետք չէր այնտեղ նկարվել, որ մարդկանց ցույց տային, թե իրենք ավելի շատ են հուզված: Փողոցում կանգնած մեր համերկրացիները ավելի շա՞տ էին հուզված, քան մեր քաղաքական գործիչները կամ պաշտոնյաները:
– Այդ դեպքում ու՞ր էին իշխանության ներկայացուցիչները, երբ գյումրեցիներն ընդվզում էին: Իհարկե, բացի գլխավոր դատախազից, որն ավելի շատ իրավիճակն էր բորբոքում:
– Դա ձեր կարծիքն է: Ես չեմ ուզում մասնագիտական հարցերի մեջ խորանալ: Գլխավոր դատախազն ասել է այն, ինչ-որ կարող էր ասել: Գործի առաջին օրը նա չէր կարող ուրիշ քայլեր կատարել: Յյուրաքանչյուր դեպքի ժամանակ բավական մեծ աժիոտաժ է առաջանում, խառնված իրավիճակ է լինում, ու կողմնորոշվելը շատ բարդ է լինում: Ձեզ թվում է՝ գլխավոր դատախազը պահի ազդեցության տակ պետք է որոշո՞ւմ կայացներ: Երբ խոսքը է երկու պետությունների, այն էլ զինվորականների ու անմեղ ընտանիքի մասին է:
