«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Անվտանգության և միջազգային հարաբերությունների գերմանական ինստիտուտի փորձագետ Ուվե Հալբախը:
– Պարոն Հալբախ, ինչո՞վ եք բացատրում հայ-ադրբեջանական սահմանին և հայ-ղարաբաղյան շփման գծում տարեսկզբից մեկնարկած ծայրաստիճան լարվածությունը: Անցյալ շաբաթ Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հանդիպման ժամանակ իր խոր անհանգստությունն էր հայտնել ԼՂ հակամարտության վերաբերյալ, միևնույն ժամանակ առաջարկել Գերմանիայի առավել ակտիվ ներգրավումը ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացում: Ինչպիսի՞ն կարող է լինել Գերմանիայի ներգրավումը խնդրի կարգավորմանը և ի՞նչ կարող է ավելացնել ձեր երկրի մասնակցությունը խաղաղության հասնելու միջազգային ջանքերին:
– Կարծում եմ՝ դա մի մարտահրավեր է, որի կարգավորման միջնորդական գործում Եվրոպան գնալով ավելի շատ է ներգրավվում, քանի որ Հարավային Կովկասի այս հակամարտությունը լիովին սառած հակամարտություններից չէ: Մենք պետք է առավել ուշադիր հետևենք շփման գծում զարգացումներին, որը հեռու է անվտանգ և վերահսկելի լինելուց: Գերմանիայի միջնորդությունը կարող է լինել Եվրոպայի ավելի լայն միջնորդության մի մասը: Մինչ այժմ ԵՄ-ն, ինչպես նաև ես կարծում ենք, որ միջնորդությունը պետք է առավել ակտիվ լինի, իսկ ձեռնարկված գործողությունները պետք է լինեն ավելին, քան համանախագահների հանդիպումներն են նախագահների հետ:
– Պարոն Հալբախ, դատելով ներկայիս լարվածությունից՝ հավանական համարու՞մ եք լայնամասշտաբ պատերազմի վերսկսումը:
– Կարծում եմ՝ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտը որպես սառեցված հակամարտություն ներկայացնելն ինքնին ճիշտ չէ: Օրինակ կարող եմ բերել 2008թ. ռուս-վրացական պատերազմի մասշտաբայնությունը, որը մինչ այդ տարածաշրջանի ամենափոքր հակամարտությունն էր: Ղարաբաղյան հակամարտության դեպքում ամենևին պետք չէ կարծել, որ այն սառած հակամարտություն: Կարող է լինել իրավիճակի հանկարծակի սրում, գուցե ոչ միտումնավոր, սակայն պատերազմ կարող է ծագել պատահաբար, երբ իրավիճակը դուրս գա վերահսկողությունից:
– Ի՞նչ կասեք Ռուսաստանի դերակատարման մասին՝ հաշվի առնելով այն, ինչ տեղի է ունենում Ուկրաինայում, նաև՝ Գերմանիայի կարևոր դերակատարումը ռուս-ուկրաինական հակամարտության լուծման գործում: ԼՂ դեպքում հնարավո՞ր է արդյունավետ միջնորդություն միջազգային խաղացողների կողմից:
– Ավելի քան 20 տարի մենք փորձում ենք թույլ չտալ, որպեսզի հակամարտությունը ռազմականացվի, սակայն էական արդյունքներ չկան: Կարծում եմ ՝ դրա պատճառը ոչ թե արտաքին, այլ ներքին խաղացողներն են, որոնք չեն ցանկանում փոխզիջման գնալ: Ով էլ հանդես գա միջնորդությամբ` լինի Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը, թե Եվրոպան, կարծում եմ, որ հակամարտության լուծման գլխավոր շարժիչ ուժը պետք է լինեն ոչ թե արտաքին ուժերը, այլ հակամարտող կողմերը, որոնք պետք է փոխզիջումների գնան: Ես չեմ տեսնում փոխզիջման ցանկություն ո՛չ հայկական, ո՛չ իսկ ադրբեջանական կողմից:
– Այսինքն՝ Ռուսաստանը և Արևմուտքը, որոնք այժմ սառը հարաբերությունների մեջ են, եթե չասենք դիմակայության շրջափուլում են որոշիչ դեր չե՞ն խաղում ԼՂ հակամարտության խաղաղ լուծման գործընթացում:
– Ոչ թե լուրջ դերակատարում չունեն, այլ ուղղակի չպետք է գերագնահատել արտաքին խաղացողների դերը: Այստեղ, իհարկե, խնդրահարույց է Ռուսաստանի հարցը, որ մի կողմից՝ շատ կարևոր և ակտիվ միջնորդ է, մասնավորապես՝ 2008թ. հետո, երբ կազմակերպեց Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումը Կազանում: Դրա հետ մեկտեղ Ռուսաստանը զենք է վաճառում հակամարտող երկու կողմերին էլ, ինչը հարցականի տակ է դնում վերջինիս խաղարար դերակատարումը:
– Հաշվի առնելով հակամարտության սրումը` հնարավոր համարու՞մ եք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափի փոփոխություն:
– Քննարկումներ են գնում, որ հնարավոր է՝ ԵՄ-ն ներառվի այդ ձևաչափում, բայց կասկածում եմ, որ ձևաչափի այդ փոփոխությունը բեկում կբերի, քանի որ ես համոզված եմ՝ դա մեծապես կախված է ներքին խաղացողներից: ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը չկարողացավ քննարկման սեղանին դնել Մադրիդյան հիմնական սկզբունքները, որպեսզի բեկում առաջանա, և ո՛չ պատերազմ, ո՛չ խաղաղություն վիճակը վերածվի խաղաղության ձևաչափի:
– Ի՞նչ կասեք Թուրքիայի դերակատարման մասին:
– Կարծում եմ՝ Թուրքիան չի կարող օբյեկտիվ միջնորդ լինել, քանի որ մի կողմից՝ սերտ հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի հետ, մյուս կողմից՝ բնավ հարաբերություններ չունի Հայաստանի հետ: Թուրքիան շատ կարևոր երկիր է Հարավային Կովկասի համար` քաղաքական, տնտեսական առումներով, սակայն չեմ կարող պատկերացնել Թուրքիային որպես միջնորդ ԼՂ հակամարտության կարգավորման գործընթացում:
