Հունվարի 17-ին Հայաստան է ժամանում Վրաստանի վարչապետ Բիձինա Իվանիշվիլին։ «Առաջին լրատվական»-ի «Դիսկուրսի» այսօրվա հաղորդման ժամանակ կխոսենք այդ հանդիպման օրակարգի, հայ-վրացական հարաբերությունների և դրանցում առկա խնդիրների մասին։ Թեմայի շուրջ կզրուցենք Վրաստանի հարցերի փորձագետ Ալիկ Էրոյանցի և «Միտք» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ Վահե Սարգսյանի հետ։
– Ի՞նչ խնդիրներ կան հայ-վրացական հարաբերություններում և ի՞նչ շեշտադրումներ պիտի արվեն առաջիկա հանդիպման ժամանակ։
– Հայ-վրացական հարաբերությունները կարելի է դրական գնահատել։ Դրանցում ևս կան խնդիրներ, որոնցից օրակարգային կարելի է համարել Վրաստանում բավական ազդեցիկ և մեծ վիրահայության գոյության հանգամանքը, որը նախագահ Սահակաշվիլիի իշխանության տարիներին այնքան էլ ազդեցիկ և ակտիվ չէր քաղաքական ու հասարակական դաշտում։ Վրաստանը մեզ համար կարևոր է որպես տարանցիկ երկիր, մեզ համար ճանապարհ է ապահովում դեպի ծով։ Այս հանգամանքն օգտագործում էին Վրաստանի նախկին իշխանությունները, և հետաքրքիր է, թե հետագայում ինչ քաղաքականություն կորդեգրեն Վրաստանի նոր իշխանությունները։ Հայաստանի իշխանություններն էլ իրենց հերթին պետք է փորձեն խորացնել ու սերտացնել հայ-վրացական հարաբերությունները։
– Վահե, Հայաստանի հետ հարաբերություններում Վրաստանի նոր իշխանությունն ավելի կոմպրոմիսային կլինի՞, քան Սահակաշվիլիի իշխանությունը։
– Հայերի հետ ավելի կոմպրոմիսային լինելու միտումներ նկատվում են, սակայն կան մի շարք հանգամանքներ, որոնք կարող են և դրական, և բացասական ազդեցություն ունենալ։ Դրական իմաստով առաջնային կարող են լինել Իվանիշվիլիի նախաձեռնությունները Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ։ Ես դեմ եմ այն կարծիքին, թե նա Ռուսաստանի դրածոն է։ Նա նույն քաղաքականությունն է իրականացնելու՝ սերտ հարաբերություններ ԱՄՆ-ի հետ, շարունակելու է Վրաստանի ճանապարհը դեպի Եվրոպա։ Պարզապես Արևմուտքի երկրներին ձեռնտու էր այնպիսի ղեկավար, որը բարդութավորված չէ Աբխազիայի ու Օսիայի հիմնահարցով։ Կան նաև բացասական հանգամանքներ. Իվանիշվիլիի խիստ կապվածությունը վրաց եկեղեցուն, որը երկիրը տանում է էթնոկրատիզմի։
– Ի՞նչ քայլեր պետք է անի Երևանը հայ-վրացական հարաբերությունների սերտացման ուղղությամբ։
Ա.Է.- Այդ քայլերը չպետք է միակողմանի լինեն։ Հայ-վրացական հարաբերությունները բարձր պահելը ձեռնտու է նաև Վրաստանի իշխանություններին՝ ինչ-որ տեղ նաև կոմպրոմիսի գնալու շնորհիվ և Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների բարելավման հարցում տեսնելով Հայաստանի աջակցությունը։
– Ինչպիսի՞ն է հայ համայնքի ինքնակազմակերպման մակարդակը Վրաստանում, այն կարո՞ղ է ազդեցիկ գործոն լինել։
Ա.Է.- Ներկայումս Վրաստանի հայկական համայնքը լավ կազմակերպված չէ, ինչը հետևանք է Սահակաշվիլիի օրոք ճնշումների ու բռնությունների կիրառման՝ զսպելու համար հայ համայնքի ակտիվությունը։ Իվանիշվիլիի ժամանակ դա, կարծում եմ, կթուլանա։
– Էական փոփոխություն տեղի կունենա՞ Ջավախքում առկա խնդիրների լուծման հարցում։
Վ.Ս.- Փոփոխություն տեղի ունեցել է արդեն՝ Ջավախքում բոլորը խոսում են մի բանի մասին, որ իշխանափոխությունը բերել է ազատություն։ Սահակաշվիլիի օրոք Վրաստանը վերածվել էր ոստիկանապետություն, իսկ Ջավախքը դարձել էր ոստիկանների փորձարկման վայր։ Իվանիշվիլին անզոր է կասեցնել այն պատմական պրոցեսը, որ վրաց ժողովուրդն իր գոյությունը պահպանել է այլ ժողովուրդներին ձուլելով։ Այլ հարց է, թե նրանք կզգա՞ն, արդյոք, թուրք-ադրբեջանական վտանգը և տեղ կտան հայկական գործոնին։ Բազմիցս վրացահայությունը առիթներ է ունեցել ոչ միայն ինքնավարություն ստանալու, այլև անջատվելու, բայց ոչ մի անգամ չի դավաճանել իր պետությանը։ Վրաստանի իշխանությունները պետք է համոզված լինեն, որ իրական վտանգը թուրք-ադրբեջանական տնտեսական, ժողովրդագրական էքսպանսիան է։
Ա.Է. – Կարծում եմ, Վրաստանի ներկայիս իշխանությունները հասկացել են թուրքական և ադրբեջանական գործոնի ուժեղացումը, և Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների բարելավումը հնարավորություն կստեղծի Թուրքիայի ու Ադրբեջանի կողմից Վրաստանի տնտեսական և էներգետիկ ոլորտներում մոնոպոլ դեր զբաղեցնելու խնդիրից զերծ պահելու համար։
– Ի՞նչ պիտի անի Երևանը աբխազական երկաթուղու վերաբացման համատեքստում։
Ա.Է.- Կարծում եմ, այս ամենը պիտի զարգանա հասարակական շրջանակներում, նույն վիրահայության շրջանում, իսկ պետական մակարդակով, դժվար է ասել, թե ինչ մեսիջներ պետք է օգտագործեն կամ անեն իշխանությունները՝ թուրք-ադրբեջանական գործոնը թուլացնելու համար։ Մեզ համար կարևոր է մեր հայրենակիցների դիրքերի ուժեղացումը։
Վ.Ս.- Չեմ կարծում, թե մենք միայն պիտի նստենք ու սպասենք։ Հարաբերությունների հիմքում պետք է դնել այն, որ Կարս-Ախալքալաք երկաթուղին և հարավային Վրաստանով անցնող մյուս բոլոր հաղորդակցությունները չեն բխում մեր երկրի շահերից և վտանգ են ներկայացնում մեր ազգային անվտանգության համար։ Երկրորդ՝ Հայաստանի համար պետք է առաջնային լինի ջավախահայության՝ որպես բնիկ ժողովուրդ ամրագրելու պրոցեսը։
– Հայ-վրացական հարաբերություններում օրակարգի վերանայման խնդիր կա՞։
Ա.Է.- Գոյություն ունեն սահմանային հարցեր, որոնք պետք է առաջնահերթորեն կարգավորել, ինչպես նաև պահանջներ ներկայացնել Վրաստանի տարածքով մեր բեռնափոխադրումների համար հարկման գների նվազեցման մասին։
– Ի՞նչ լծակ ունենք դրա համար։
– Կարծում եմ, Վրաստանը կհասկանա ու գնա կոմպրոմիսի։ Վրաց-ադրբեջանական հարաբերություններում որոշակի փոփոխություններ, կարծես, տեղի են ունենում՝ թեկուզ Բաքու-Ախալքալաք-Կարս երկաթուղու հետ կապված հայտարարությունները, որոնք բորբոքեցին ադրբեջանական իշխանություններին, նույն այն հարցերը, որ Վրաստանը փորձում է էներգետիկ այլընտրանք դիտարկել Ռուսաստանին։ Ամեն դեպքում, Հայաստանի հետ հարաբերությունների բարելավման գործընթացում, կարծում եմ, Վրաստանի իշխանությունները ըմբռնումով կմոտենան այս պահանջներին ու հարցերին։
