Հանրապետականը դեմ է բռնությամբ կատարված հանցագործությունների զոհերի հարազատներին օրենքով փոխհատուցում տրամադրելուն: ԱԺ պետաիրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Սահակյանը որպես հիմնական պատճառաբանություն նշում է ֆինանսների բացակայությունը: Արդյոք ֆինանսական սղությա՞մբ է պայմանավորված նրանց դիրքորոշումը, թե՞ քաղաքական խնդիրներով:
Մարտի 1-ի գործով լուծարված փաստահավաք խմբի անդամ Սեդա Սաֆարյանի կարծիքով՝ այս հարցն առաջ քաշելը շատ կարևոր է այն տեսանկյունից, որ եթե պայմանականորեն ընդունենք, որ Մարտի 1-ի բացահայտումը պատշաճ չընթացավ, գոնե արդարացի փոխհատուցման սկզբունքը գործի. ամեն ինչ պիտի փոխհատուցվի՝ և՛ բարոյական վնասը, և՛ մարդկային կորուստը, և՛ սոցիալական արդարությունը պիտի համաչափորեն ներառվեն որպես պետության հիմնահարցեր:
«Այս տեսանկյունից կարևորում եմ փոխհատուցման հարցը: Զարմանալին այն է, որ ամեն ինչի համար կարող են գումարներ վատնել, բայց այդ կարևոր հարցը երկրորդական պլան մղել: Ես համաձայն չեմ ՀՀԿ-ի դիրքորոշմանը և կարծում եմ, որ այդ դիրքորոշումը չի բխում հիմնահարցերի ճիշտ լուծման դիրքերից»,- հավելեց նա:
Ի՞նչ կփոխվի, եթե նման օրենք ընդունվի: Գուցե անուղղակի կընդունվի Մարտի 1-ի հանցանքը, և գուցե նման դիրքորոշման պատճառը ոչ թե ֆինանսականն է, այլ վախերն են, թե ինչ կբացահայտվի այդ օրենքի ընդունմամբ: Զրուցակցիս դիտարկմամբ՝ պետության մեջ ցանկացած իրավիճակ վերլուծում ենք պետական մարմինների գործողությունների իրավաչափության տեսանկյունից: Նա չբացառեց, որ իրենց ամենից մտահոգողն այն հարցն է, որ նման պարտավորություն ստանձնելով՝ անուղղակիորեն ընդունում են պետական մարմինների կողմից բռնության կիրառման փաստը և պատճառահետևանքային կապը հասցրածի և հետևանքի միջև: Այս տեսակետից, գուցե հենց այդպես էլ մտածում են, և «արդարացի» է նրանց այդ մտավախությունը, որովհետև իրականում դրանց մեջ իսկապես կապ կա:
«Իրական բացահայտման առումով մենք դեռ շատ բան ենք բացահայտել հենց առաջին օրը՝ մարտի 1-2-ին, բայց եթե իրավական հարթության մեջ ենք դիտարկում՝ որպես ապացուցում, որպես քրեադատավարական դատավարության ընթացակարգ, որպես քրեական դատավարության հիմնախնդիր՝ ստատուս սահմանելու առումով, մենք իհարկե ոչ մի տեղ չենք հասել, որովհետև ի սկզբանե չի եղել տրամադրվածությունը, որ մեղավորներին վեր հանեն ու պատժեն: Թեև հասարակությունն այդ օրն անձամբ էլ է ականատես եղել, թե ինչ է կատարվել, գիտի նաև, թե ովքեր են մեղավորները, բայց տեսնում է այն անպատժելիության մթնոլորտը, որն այսօր տիրում է Հայաստանում: Այսօրվա նաև քաղաքական մթնոլորտը պայմանավորված է իրենց անկարողությամբ, որ չեն կարողանում այնպիսի զսպանակ հանդիսանալ, որ նախաքննական մարմինները կարողանան իրենց գործառույթներն իրականացնել այդ դաշտում»,-հավելեց փաստաբանը:
Փաստաբան Երվանդ Վարոսյանը, անդրադառնալով հարցին, թե ինչու է ՀՀԿ-ն դեմ հանցագործությունների զոհերի հարազատներին օրենքով փոխհատուցում տրամադրելուն, նշեց, որ, նախ, պետությունը չի ուզում պատասխանատվություն վերցնել այդ զոհերի համար, որովհետև եթե պետությունը ֆինանսական պատասխանատվություն վերցնի, այուամենայնիվ, խոսք է լինելու այն մասին, որ պետությունը պատասխանատու է: Բայց այս հարցը, նրա խոսքով, երկրորդ կողմն էլ ունի, որը կապված չէ Մարտի 1-ի հետ. Հայաստանի Հանրապետությունը ցույց է տվել, որ պատրաստ չէ պատժել մարդկանց խոշտանգող պետական պաշտոնյաներին:
«Մենք ունենք հարյուրավոր նման փաստերով հարուցված գործեր և չունենք օրինական ուժի մեջ մտած որևէ դատավճիռ: Այսինքն՝ տարեկան հարուցվում են մոտավորապես հարյուր նման գործեր, որոնք միանշանակ կարճվում են: Ֆինանսական պատասխանատվություն ևս այդ դեպքերում պետությունը չի ուզում կրել, որովհետև խնդիրն այն է, որ եթե անձը ենթարկվել է խոշտանգման, ունի վնասվածք, այդ մասին բարձրաձայնում է, պետությունը պարտավոր է հետաքննել ու բացահայտել այդ դեպքերը: Մեզ մոտ հրաժարվում են բացահայտել դրանք»,- նշեց նա:
Պետությունը, նրա դիտարկմամբ, շատ լավ գիտակցում է, որ չբացահայտելով հանցագործությունները՝ կրելու է ֆինանսական պատասխանատվություն, իսկ այսօր դրանք բացահայտելու պատրաստակամություն չկա, որ այդ ֆինանսական պատասխանատվությունը կրի հենց խոշտանգող անձը: Պետությունը գիտի, որ եթե չենք գնում այդ բացահայտմանը, ուրեմն ամբողջ ֆինանսական բեռը մնալու է մեզ վրա, և դրանից նրանք իհարկե խուսափում են:
«Եթե եվրոպական կոնվենցիայով ստանձնած պարտավորությունները Հայաստանը կատարեր, այսինքն՝ արդյունավետորեն հետաքններ բոլոր այդ դեպքերը, և մեղավորները ենթարկվեին պատասխանատվության, այդ դեպքում այս օրինագծի անհրաժեշտությունն էլ չէր առաջանա»:
Նրա խոսքով՝ մարտի 1-ի գործի քննության ընթացքը, ինչպես նաև դրան զուգահեռ ընթացող քաղաքական դատավարությունները ցույց տվեցին, որ, այո, գործող իշխանությունները չունեն այդ պատրաստակամությունը՝ բացահայտման ուղղությամբ որևէ գործուն միջոց ձեռնարկել:
Մարտի 1-ի հետ կապված բոլորս գիտենք ինչ-որ շենքերում գործող շտաբների մասին, սակայն ասել, թե ով որքանով էր պատասխանատու, դրա համար քննություն էր պետք իրականացնել, իսկ քննություն սկսելու համար քաղաքական կամք է պետք, որը չկա: Այնպես որ բացառվում է, որ այս իշխանությունների օրոք նման օրենք ընդունվի:
