«Առաջին լրատվական»-ի Realpolitik հաղորդաշարի հյուրն է Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանի հիմնադիր-նախագահ Միհրան Աղբաբյանը:
-Դուք այն եզակի մարդկանցից եք, ով Հայաստանի անկախության առաջին օրվանից գիտելիք, կրթություն բերեցիք Հայաստան: Որքա՞ն կարևոր և էական նշանակություն ուներ այն սխրանքը, որ Դուք գործեցիք 90-ականների սկզբին: Այսօր մենք ամեն օր լսում ենք, թե որքան կարևոր է գիտելիքահեն տնտեսությունը Հայաստանի համար, և որքան կարևոր են կրթված ու բանիմաց մարդիկ, որպեսզի Հայաստանը ոտքի հանեն: Ես ուզում եմ, որ Դուք հետահայաց գնահատեք այն աշխատանքը, որ կատարեցիք 90-ականների սկզբին, և այն, ինչ ունենք այսօր, որքա՞ն արգասաբեր և արդյունավետ է եղել Հայաստանի համար հատկապես:
-Երկրաշարժը մեծ աղետ էր Հայաստանի համար, և ողջ հայ ժողովուրդը խոր ցավ էր ապրում, պետք է ինչ-որ կերպ օգտակար լինեինք: Այս պարագայում ես այցելեցի Հայաստան և եկա այն եզրակացության, որ լավագույն բանը, որ կարող եմ անել՝ ստեղծել մի միջոց, որ մեր երիտասարդներն ու պատանիները կարողանան ուղղություն ստանալ թերևս ամերիկյան մեթոդներով: Այստեղ խոսեցինք մի քանի հոգու հետ, և մեզ ասացին՝ ամերիկյան մեթոդը Հայաստանի համար հարմար կարող է լինել, ինչու չէ, եթե կարող եք նման ծրագիր պատրաստել մեզ համար, ապա շատ ուրախ կլինենք։ Այդ պատճառով մենք քաջալերվեցինք և անցանք աշխատանքի: Հետագայում մենք մեծ հաջողությունների հասանք, բայց սկզբում դժվարությունները շատ էին:
-Իսկ այսօր ինչպե՞ս եք գնահատում, որքանո՞վ կարողացավ համալսարանը իր իրական նպատակին ծառայել:
-Ես կարող եմ ասել, որ այն իր նպատակին ծառայել է և ծառայում է: Ես շատ եմ քննադատում այն մարդկանց, ովքեր աշխատանքի անցան և իրենց բաժինը ներդրեցին, երբ պլանավորում էինք սկիզբը և վերջում ՝ երբ ուսուցչական կազմն էինք հավաքում: Նաև ուսանողները, ովքեր մեզ համար մեծ քաջալերություն էին, երբ եկան տեսնեն, թե սա ինչ նորություն է, և հասկացան՝ սա լուրջ ծրագիր է, որն իրենց համար շատ կարևոր է լինելու: Շատ ուշադիր եղան իրենց ուսման նկատմամբ, և այդտեղից էլ կարելի է ասել, որ հաջողության գլխավոր պատճառը մեր ուսանողներն են:
-Ինչպե՞ս եք վերաբերվում այն միտումներին, որոնք ցավ են առաջացնում: Ուսանողները, ովքեր կրթվում են այստեղ, բայց չեն գտնում Հայաստանում մասնավոր կամ կառավարական իրացվելու հնարավորություն և որոշում են իրենց կյանքը շարունակել արտերկրում:
-Անշուշտ մենք նկատում էինք որ այդպես պետք է լինի և ընդունեցինք դա, բայց եթե նրանք մեծամասնություն կազմեն, ապա մեր գործն ընդհանրապես արժեք չունի:
-Որովհետև նպատակը այդ մարդկանց Հայաստանում պահելն է, Հայաստանին օգտակարություն բերելն է, ոչ թե որ այդ մարդիկ իրենց գիտելիքները դրսում իրացնեն:
-Հիմա մենք ամեն մի շրջանավարտի որտեղ լինելու, աշխատանքի մասին տեղյակ ենք: Մենք մեր բաժինը ունենք: Այսինքն՝ մենք հետևում են նրանց գործունեությանը և գիտենք, որ մեր շրջանավարտների 100-ից 75%-ը Հայաստանում են, այստեղ են աշխատում: Կարող եմ ասել նաև, որ այստեղ ընկերություններ կան, որտեղ նրանք կարևոր պաշտոններ են զբաղեցնում: 15-25%-ը ամենուրեք ցրված են, նախընտրում են ԱՄՆ գալ: Գնում են իրենց ուսումը շարունակելու և այլևս չեն վերադառնում: Բայց 70-80%-ն էլ եթե այստեղ մնա, ուրեմն շատ լավ է, քանի որ փորձությունները շատ մեծ են Հայաստանից հեռանալ այլ երկրներ:
-Իբրև մեկը, ով ոչ միայն կրթական առումով, այլև հայապահպանության գործում մեծ ավանդ ու ներդրում ունի և ոչ միայն որպես ամերիկահայ, այլև Հայաստանում ապրած մեկը, ավանդական և ոչ ավանդական սփյուռքի հետ գործ ունենք այսօր, և մենք սկզբից բավական նախանձախնդիր մանակցությամբ տեսնում էինք, որ ավանդական սփյուռքը իր բաժինն է փորձում բերել Հայաստանի հայրենաշինության գործին: Այսօր բավական պասիվություն է նկատվում, և նրանց գալիս է փոխարինելու ոչ ավանդական սփյուռքի՝ Ռուսաստանի կամ նախկին խորհրդային տարածքի մեծահարուստ հայերը: Կարծես խանդի զգացողություններ կան: Ընդհանրապես, մենք կարողացե՞լ ենք սահմանել այդ տարբերությունները և Հայաստանը շենացնելու դերակատարությունները:
-Քննելու շատ պատճառներ կան: Օրինակ՝ Հայաստանի ամերիկյան համալսարանը, ամերիկյան բառը շատ երկրների համար հեռու մնալ է, չեմ կարծում, որ Մոսկվայում կամ այլ վայրերում ապրող հայերը պետք է գան օգնելու, որովհետև ամերիկյան անուն կա: Օգնության մեծ մասը գալիս է ԱՄՆ-ից կամ ներգաղթողներից, որ գալիս են Սիրիայից, Լիբանանից և այլն, գնահատում են ամերիկյան կրթության կարևորությունը: Հալեպում ամերիկյան քոլեջ կար, որտեղ ես սովորում էի, հետո Բեյրութի Ամերիկյան համալսարանում սովորեցի: Ինձ համար շատ կարևոր էր, որ այդ հաստատությունը իր մեջ ունենա ամերիկյան մեթոդը, քանի որ ես այդ մեթոդով եմ մեծացել և դրա արժեքը հասկացել եմ, ուզում էի այդ արժեքը փոխանցել Հայաստանին: Ինձ նմաններ կային, և մենք միասնաբար աշխատեցինք այս ուղղությամբ:
-Որպես գիտնական, որպես հայ, որ հետևում եք Հայաստանի այս 23 տարվա կյանքին, վայրիվերումներին, և ուր որ ենք այժմ, ի՞նչ է Ձեր տեսլականը:
-Նախ ասեմ, որ ես շատ մեծ առաջադիմություն եմ տեսնում Հայաստանում: Ոմանք չեն տեսնում, քննադատում են, ասում են, որ սխալ ճանապարհով ենք գնում: Իհարկե, սխալներ անում ենք, յուրաքանչյուր երկիր այդ սխալներն արել է և անում է: Նվաճումները, կարելի է ասել, ամեն տարի ավելանում են: Օրինակ՝ գիտության մեջ՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաներում: Ես նկատում եմ, թե որքան են առաջադիմել բժշկության ոլորտում: Սա մեծ առաջադիմություն է:
-Բայց մենք պետական կառավարման տարբեր ասպարեզներում լրջագույն խնդիրներ ունենք՝ օրինակ իրավունքի, դատական, ազատությունների: Սրանք ոլորտներ են, որոնք հասարակ քաղաքացու ինքնադրսևորման և իրացման համար կարևոր հատկանիշներ են, որոնք կարծես թե ձախողվում են:
-Թերևս, ձախողումը ճիշտ բառ չէ: Իմ կարծիքով, անհրաժեշտ ձեռքբերումները չեն եղել: Բայց կան այնպիսի սխալներ, որոնց պատճառը պետք է քննենք և հասկանանք, թե ինչպես պետք է շտկել: Ամեն երկրում էլ սխալներ կան: Հայաստանի սխալները, առաջ կասեի, բարեբախտաբար շատ չեն, բայց հիմա չեմ կարող այդպես ասել, բավական շատ են: Պետք է որ պայքարենք, պետք է որ կառավարության անդամները իրենց պարտականությունները լրջությամբ անեն: Գործի ուղղությունը պետք է լինի այն, որը ոչ թե իրենց անձնական շահի համար է, այլ այն, որը ժողովրդի կացության համար է, թե ինչպես կարող են անել, որ մեր ժողովուրդը ավելի լավ ապրի:
