Իրանը և Ռուսաստանը մեծ հարևաններ են, բայց կարևորը փոքր հարևանի հետ խաղաղությունն է. Թոմ դե Վաալի խորհուրդը Բաքվին

Բրիտանացի լրագրող, «Քարնեգի» հիմնադրամի վերլուծաբան Թոմաս դե Վաալը հարցազրույց է ունեցել «Ամերիկայի ձայնը» ռադիոկայանի ադրբեջանական ծառայության հետ, որը ներկայացնում են contact.az-ի թարգմանությամբ:

Ձեր վերջին հոդվածում Դուք նշեցիք, որ Ադրբեջանը մտադրություն չունի ինտեգրվել Արևմուտքի հետ: Ինչու՞ եք այդպես կարծում:

Եկեք համաձայնվենք, որ Ադրբեջանն արևմտյան երկիրն չէ: Սա մի երկիր է, որը գտնվում է Արևելքի և Արևմուտքի միջև, որտեղ կա Թուրքիայի, Իրանի և Ռուսաստանի պատմական ազդեցությունը:

Ադրբեջանն արևմտյան երկիր չէ, և դրանում ոչ մի վատ բան չկա: Խնդիրն այն է, որ Վաշինգտոնում որոշ լոբիստներ ցանկանում են այնպիսի տպավորություն ստեղծել, որ Ադրբեջանն իբր արևմտամետ պետություն է:

Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին կարելի էր ենթադրել, որ Ադրբեջանը կմերձենա Արևմուտքի հետ, բայց զարմանալիորեն Ադրբեջանը հակառակն է անում:

Այո՛, Ադրբեջանը սերտ հարաբերություններ ունի Պենտագոնի, արևմտյան նավթային ընկերությունների հետ: Միաժամանակ Բաքուն լավ հարաբերություններ է պահպանում Ռուսաստանի հետ:

Իշխանությունները ուժեղացրել են ճնշումները քաղաքացիական հասարակության, արևմյան ոչ կառավարական կազմակերպությունների՝ IREX-ի, NDI-ի դեմ: Ձերբակալվել են արևմտամետ ակտիվիստներ՝ Լեյլա և Արիֆ Յունուսները, Ռասուլ Ջաֆարովը, Ինթիգամ Ալիևը, Իլգար Մամեդովը, Անար Մամեդլին և Ռաուֆ Միրկադիրովը:

Ադբեջանում ԱՄՆ նախկին դեսպան Ռիչարդ Կոզլարիչը և Freedom House –ի տնօրեն Դևիդ Քրամերը կոչ են արել պատժամիջոցներ սահմանել Ադրբեջանի կառավարության դեմ: Ի՞նչ եք կարծում այդ առումով:

Դա բավականին կոշտ դիրքորոշում է և առաջարկվել է այնպիսի մարդկանց կողմից, որոնք բավականաչափ ծանր կշիռ ունեն ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության մեջ:

Քրամերը, աշխատելով կառավարությունում, եղել է այն մարդկանցից, որոնք ակտիվ մասնակցել են Բելառուսի դեմ պատժամիջոցներ սահմանելու գործում: Հարկ է նշել, որ այժմ Ադրբեջանում մարդու իրավունքների ոլորտում իրավիճակը շատ ավելի վատ է, քան Բելառուսում, և դա կարող է դիտվել որպես երկակի ստանդարտների կիրառում:

Կարծում եմ, որ կարևոր է նախագահ Ալիևի և Ադրբեջանի կառավարության հետ երկխոսություն պահպանել: Նրանց պետք է բացատրել, որ խոսքը վարչակարգի փոփոխության մասին չէ:

Ինձ անհանգստացնում է այն հանգամանքը, որ անգամ Ռիչարդ Մորնինգսթարի նման բարեկամաբար տրամադրված մարդու արտահայտությունները ճիշտ չէին ընկալվում:

Պաշտոնական Բաքուն, փոխանակ այդ կոչերին ականջալուր լինելուն, ավելի շատ մարդկանց ձերբակալեց: Որոշակի պահի ԱՄՆ վարչակազը պետք է մտածի՝ ինչ միջոցներ կիրառել: Այստեղ կարող են ներառվել նաև պատժամիջոցներ: Իմ կարծիքով՝ մենք դեռ չենք հասել այդ կետին:

Որո՞նք են Ադրբեջանի կայունության հիմնական սպառնալիքները: Ներքի՞ն, արտաքի՞ն, թե՞՝ երկուսը միասին:

Ես Ադրբեջանի համար տեսնում եմ հիմնականում երկու ռիսկ: Չեմ կարծում, որ արտաքին ռիսկերը մեծ են: Ռուսաստանը և Իրանը խնդիր են: Բայց նրանցից ոչ մեկ չեն պատրաստվում ուղղակի ներխուժում իրականացնել Ադրբեջան: Նրանցից ոչ մեկ իշխանափոխություն չի ցանկանում: Նրանք նորմալ հարաբերություններ ունեն Իլհամ Ալիևի հետ:

Ռիսկերը երկուսն են: Առաջինը, քաղաքական դաշտում արմատականների հայտնվելն է և ընդդիմության մարգինալացումը: Բաց մնացած տեղը կզբաղեցնեն ջիհադիսնտերը, որոնք այժմ կռվում են Սիրիայում ու Իրաքում, ԴԱԻՇ-ի շարքերում: Եվ մի գեղեցիկ օր նրանք տուն կվերադառնան:

Երկրորդ սպառնալիքը Ղարաբաղյան պատերազմի վերսկսումն է: Շփման գծում մենք պարբերաբար տեսնում ենք փոքր բախումներ: Սադրանքներ կատարվում են երկու կողմերից էլ: Ծանր զենքի կիրառման պատճառով անգամ սահմանափակ պատերազմի դեպքում կարող են լինել զանգվածային կորուստներ:

Ի՞նչ խորհուրդ կտայիք Ադրբեջանի կառավարությանը:

Նրանք պետք է ուշադիր հետևեն Վաշինգտոնից եկող հայտարարություններին: Այնտեղ շահագրգռված չեն Բաքվում իշխանափոխությամբ, նրանք ցանկանում են Ադրբեջանը տեսնել բաց և ժողովրդավար:

Իրանը և Ռուսաստանը մեծ հարևաններ են: Սակայն եթե Ադրբեջանը ցանկանում է ավելի շատ անկախություն, ապա պետք է խաղաղության ձգտի փոքր հարևանի հետ:

Եթե Ադրբեջանը խաղաղություն ձեռք բերի փոխզիջումների հիման վրա, ապա դա նրան կդարձնի կարևորագույն միջանցք Արևելքի և Արևմուտքի միջև:

Իհարկե, փոխզիջման հասնելը հեշտ չէ: Սակայն հողերը հետ կվերադարձվեն , փախստականները տուն կվերադառնան: Այդպիսի արդյունքը կհզորացներ Ադրբեջանը:

Ի՞նչ նկատի ունեք փոխզիջում ասելով:

Փոխզիջումներ՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ: Ադրբեջանը ստանում է Լեռնային Ղարաբաղի հարակից 7 շրջանները՝ բացառությամբ Լաչինի նեղ միջանցքի:

Լեռնային Ղարաբաղի հայերին տրվում է ինքնակառավարման իրավունք: Տարածաշրջանի վերջնական կարգավիճակը անորոշ է մնում երկար ժամանակ և 20-30 տարի հետո հանրաքվե է անցկացվում: Այդ ընթացքում Ադրբեջանն ու Հայաստանը հարաբերություններ են կառուցում: Ադրբեջանը տնտեսական առումով առաջ է անցնում Հայաստանից:

Ադրբեջանը Հայաստանի նկատմամբ կարող է կիրառել «մեղմ ուժ»: Մարդիկ կվերադառնան հայրենի վայրեր: Կբարելավվի դրությունը անվտանգության ոլորտում: Կբարելավվի կյանքը:

Ադրբեջանը չի ստանա այն ամբողջը, ինչ ցանկանում է. օրինակ հազիվ թե Խանքենդիում (նկատի ունի Ստեփանակերտը-խմբ.) բարձրացվի ադրբեջանական դրոշը: Բայց մնացած ամեն ինչ կլինի:

 

Պատրաստեց Վիկտորյա Անդրեասյանը

Լուսանկարը՝ Armenpress-ի