«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Իրավունքի և ազատության կենտրոնի նախագահ, իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյանը:
– Պարոն Հարությունյան, արդեն մի քանի օր է՝ տարբեր մարզերում մեկնարկել են եռյակի հանրահավաքները: Դուք, որ միշտ հանրության կողքին եք եղել, այսօր որտե՞ղ եք, և եռյակի կողմից առաջ քաշված պահանջները որքանո՞վ են հասկանալի Ձեզ համար:
– Ես միշտ այնտեղ եմ, որտեղ լինում եմ, իմ տեղից չեմ շարժվում, իմ ճանապարհով ընթանում եմ արդեն երկար տարիներ: Ինչ վերաբերում է հանրահավաքներին, դրանք շատ տրամաբանական են, անգամ ուշացած:
Իհարկե, ես չեմ գնահատական տվողը, կազմակերպիչները գիտեն՝ ինչը երբ կազմակերպեն, բայց ես, որպես ակտիվ հայաստանցի, քաղաքացի, որն ուզում է երկրում դրական փոփոխություններ լինեն, կողմ եմ և՛ հանրահավաքներին, և՛ մարդաշատ բողոքի ակցիաներին, որովհետև Հայաստանում չի գտնվի մարդ, որը կասի՝ երկրում ամեն ինչ նորմալ է, պետք չէ հանրահավաքներ անել և պահանջել փոփոխություններ: Հայաստանում, անկասկած, ամեն ինչ շատ վատ է, և պետք է լինի փոփոխությունների պահանջ: Ես հետևում եմ հանրահավաքների ընթացքին, հույս ունեմ, որ դրանք գոնե այս անգամ կհանգեցնեն ժողովրդի համար ցանկալի արդյունքի: Հանրահավաք կազմակերպում է քաղաքական ուժը կամ ուժերը, բայց հանրահավաք անում է ժողովուրդը: Երբ հավաքվի այնքան ժողովուրդ, որքան պետք է հավաքվի, իսկ ժողովուրդը, կարծում եմ, պե՛տք է հավաքվի, որովհետև ամեն մեկն իր անձնական խնդիրը լուծելու համար պիտի գա հրապարակ,այդ ժամանակ, հույս ունենանք, փոփոխություն կլինի:
– Պարոն Հարությունյան, իսկ որքանո՞վ են եռյակի պահանջներն իսկապես ժողովրդի շահերից բխող, հասարակության համար հասկանալի: Նկատի ունեմ այն, որ այդ պահանջներից մեկն էլ սահմանադրական փոփոխությունները կասեցնելն է: Արդյոք սրանով ոչ իշխանական ուժերը գործարք չե՞ն առաջարկում իշխանությանը:
– Կարծում եմ, որ համար մեկ պահանջը, իհարկե, պիտի լինի իշխանափոխության պահանջը: Այս գործողությունները ծրագրող ու իրականացնող քաղաքական ուժերը թե ինչ փաստարկներից ելնելով են կազմել իրենց պահանջների ցանկն ու հերթականությունը՝ երևի իրենց պետք է հարցնել, բայց ես կարծում եմ, որ Հայաստանի Հանրապետության առջև ծագած խնդիրների մեղավորը բոլորովին ՀՀ Սահմանադրությունը չէ: Ընդհակառակը՝ Սահմանադրությունը երկար ժամանակ ծառայել է մեզ և՝ բավականին լավ, գոնե ժողովուրդը այն փոխելու որևէ հիմք չունի: Իշխանություններն իրենց առջև ինձ համար անհասկանալի խնդիրներ են դնում: Մարդիկ կան, որ ասում են՝ դա վերարտադրման նպատակ ունի, նշում են նաև այլ պատճառներ: Ես կարծում եմ, որ անտեղի է իշխանության այդ քայլը: Եթե քաղաքական ուժերը կարողանան հանրահավաքներով հասնել նրան, որ սահմանադրական փոփոխություններ չլինեն, դա հաջողություն չի համարվի՝ գոնե ինձ համար: Հաջողություն կհամարվի այս իշխանությունների հեռացումը իշխանական լծակներից:
– Բայց ինչո՞ւ իշխանափոխության պահանջ չի հնչում եռյակի հանրահավաքներում:
– Դե, դա պետք է հարցնել հանրահավաքների կազմակերպիչներից: Բայց ես նայել եմ Աբովյանի հանրահավաքը, նման պահանջ հնչում էր:
– Բայց դա չէր հնչում եռյակի առաջատար ուժի՝ ԲՀԿ-ի կողմից:
– Ես չգիտեմ, թե ով է այնտեղ առաջատար ուժը: Ես գիտեմ, որ գոյություն ունի եռյակ, իսկ թե ներսում գոյություն ունի ուժերի հերթականություն՝ ես դա չգիտեմ: Ինձ համար համակրելի են բոլոր այն ուժերը, որոնք դեմ են դուրս գալիս այս իշխանություններին:
– Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք, հնարավո՞ր է հանրահավաքներով հասնել փոփոխությունների, երբ գիտենք, որ նաև վստահության պակասի խնդիր կա:
– Հանրահավաքները միակ ժողովրդավարական ճանապարհն են, որով ընդդիմությունները, ժողովրդի աջակցությունն ստանալով, կարողանում են աշխարհում հասնել փոփոխությունների: Վերջերս ես ասացի, որ Հայաստանում բարդ է դառնում ժողովրդավարական այդ լծակն օգտագործելը, որովհետև իշխանությունները քաղաքական ուժերի, ժողովրդի դեմ հանում են ոչ թե իրենց բաշիբոզուկներին, սափրագլուխներին, ոչ թե իրենց եղած կամ չեղած մտավոր կարողությունը, այլ հանում են տանկեր, ավտոմատներ: Մենք դա տեսել ենք, մեզ վրա կրակել են: Այդ ֆոնին մեծ հույսեր ունենալ, որ այս հանրահավաքները ժողովրդի աջակցությամբ կարող են հասնել մեծ հաջողությունների, իհարկե՝ ցանկալի է, բայց դժվար պատկերացնելի: Մեկ անգամ կրակոցների արդյունքում իշխանություն գրաված անձինք, կարծում եմ, կրկին պատրաստ են այդ քայլին, բայց դա չի նշանակում, որ պետք է հուսահատվել: Դա նշանակում է, որ պետք է պատրաստ լինել պայքարի ավելի վճռական ձևերի:
– Պայքարի ի՞նչ վճռական ձևեր են մնացել այսօր:
– Պայքարի վճռական ձևեր շատ կան: Բացի զինված ապստամբությունից՝ մնացած բոլոր ձևերն անձամբ ինձ համար ընդունելի են: Ժողովրդի հսկայական ընդվզումը, որ մի անգամ արդեն ունեցել ենք, եթե նախկինի սխալները չկրկնենք, նույնիսկ նրանց տանկերը այլևս կրակել չեն կարող:
– 21-րդ դարում պատկերացնո՞ւմ եք բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն՝ մանավանդ այն դեպքում, երբ այն գլխավորում է քրեական օլիգարխը:
– Ես չգիտեմ, թե ովքեր են գլխավորում, ես գիտեմ, որ «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն» կարգախոսն ասել է մի մարդ, որը քրեականության հետ բացարձակապես կապ չունի, որը երբևիցե չի ունեցել քրեական անցյալ:
– Խոսքը Գագիկ Ծառուկյանի մասին է:
– Գագիկ Ծառուկյանի բերանից «ինքնըստինքյան» բառից բացի՝ ես ուրիշ բառ չեմ լսել: Ես չեմ լսել, որ նա ասի «բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխություն», չեմ լսել, որ նա քաղաքագիտական վերլուծություն անի, մեծ քաղաքական ելույթով հանդես գա: Դրա համար էլ անդրադառնալ Գագիկ Ծառուկյանին, որպես քաղաքական օպոնենտի, ես չեմ կարող: Բայց մարդը, որ խոսել է բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության մասին, դրա իրավունքն ու լիազորություններն ունի, և հայտարարել է այդ մասին: Հիմա թե որքանով եմ ես դրա հետ համաձայն, որքանով եմ համակարծիք, որ այսօր դա պետք է կամ պետք չի, թե ինչ ուժերի հետ դա պիտի անի՝ այլ խնդիր է, բայց որ նա ունի դրա իրավունքը, որ քրեական որևէ տարրի հետ առնչություն չունի՝ դրանում կասկած չունեմ: Կարծում եմ՝ Հայաստանի Հանրապետությունում այսօր ձևավորված քաղաքական օրակարգը նրանով է պայմանավորված: Թե ով ինչ է ասում կամ ով ինչ է ուզում, որ ես ասեմ՝ դա էական չէ: Էականն այն է, որ մարդը մի քանի տարի առաջ հայտարարել է քաղաքական ծրագրի մասին և քայլ առ քայլ փորձում է իրականացնել այդ ծրագիրը՝ օգտագործելով ձեզ, ինձ, ձեր թերթը, օգտագործելով Գագիկ Ծառուկյանին, առաջարկելով օգտագործել նաև իրեն: Նա տեսնում է քաղաքական խնդրի լուծում, որը կարող է փրկել կամ հաջողություն բերել մեր երկրին, և այդ ուղղությամբ աշխատում է:
– Միայն բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխությո՞ւնը կարող է փոփոխությունների բերել:
– Դա նրա տեսակետն է: Իմ կարծիքով՝ բազմահազարանոց ժողովրդի ընդվզումը բավարար կլինի այս իշխանություններին հեռացնելու համար, որից հետո կարող են լծվել տարբեր տեսակի հեղափոխությունների կամ ծրագրերի իրականացմանը: Որովհետև այս իշխանությունները քաղաքական օրակարգ չունեն, քաղաքական ծրագրեր չեն հետապնդել, չեն հետապնդում և չեն էլ կարող հետապնդել: Նախ՝ հենց նրանք են քրեական, հենց նրանք են օլիգարխիկ, և ոչ թե նրանք, ում դուք նկատի ունեք: Մյուս օլիգարխների համեմատ՝ ՀՀ իշխանությունները, որոնք քաղաքական կոստյում են հագել, և մարդկանց թվում է, թե նրանք քաղաքական գործիչներ են, ո՛չ, նրանք օլիգարխներ են: Նրանց ընտանիքները կառավարում են Հայաստանի բիզնեսը: Երբ Հայաստանում որևէ մեկն ինձ հարց է տալիս՝ Գագիկ Ծառուկյանն օլիգա՞րխ է, ես ասում եմ՝ իհարկե, Գագիկ Ծառուկյանն օլիգարխիկ է, որովհետև օլիգարխը նրանք են, որոնք կարմիր գծերով գծում են մեր ճանապարհները, որոնք արթնանալիս միանգամից ձեզնից փող են ուզում, ասում են՝ մեզ կմուծվեք, որպեսզի տնից դուրս գաք: Օլիգարխն ու քրեականը Հայաստանի Հանրապետության իշխանությունն է: Մնացած բոլորը, որոնք դեմ են Հայաստանի այսօրվա իշխանություններին, նրանք քրեական տարրեր չեն:
– Բայց Ձեր նշած օլիգարխիկին իշխանությունն է հնարավորություն տվել այդպես բարգավաճելու:
– Այն իշխանությունները, որոնք ինձ կամ ձեզ, կամ որևէ մեկին հնարավորություն են տալիս բարգավաճելու, արդեն հանցագործ են, որովհետև հնարավորությունը պետք է տրվի բոլորին: Եթե նրանք ընտրում են Կիրակոսին, Համբարձումին, Գագիկին, Լևոնին և իրենց ընտրած մարդկանց են տալիս բարգավաճելու հնարավորություն, դա նշանակում է որ ոչ թե ընտրվածներն են մեղավոր, այլ իրենք՝ իշխանությունները, որոնց թվում է, թե իրենց իրավունք է տրված մարդկանց ճակատագրերը կերտելու, մարդկանց ապագան կերտելու, մարդկանց ունենալու կամ չունենալու բիզնես, Հայաստանում ապրելու կամ վռնդվելու: Երբ իշխանությունները վերցրել են այդ իրավունքները և ասում են՝ մենք ենք միակը, մենք պիտի տնօրինենք, իմ ընտանիքի անդամներն ու իմ շրջապատի մարդիկ՝ նրանց ֆոնին որևէ մեկը հանցագործ լինել չի կարող: Այդ ֆոնին ես օլիգարխներ չեմ տեսնում:
– Մարդը, որը հարստացել է այս իշխանությունների օրոք, երբևէ կկարողանա՞ դնել իշխանափոխության պահանջ:
– Մարդիկ, որոնք ունեն որոշակի դաստիարակություն, որոնք իրենց կյանքի մի մեծ հատվածն ապրել են, ենթադրենք, քրեական աշխարհի պատկերացումներով, գողանալու, յուրացնելու, ուրիշի ունեցվածքը խլելու պատկերացումներով, նրանց համար չափազանց դժվար է փոխվելը: Նրանք կարող են փոխել իրենց կոստյումը, վարքագիծը, բայց մեկ է՝ չի ստացվելու, որովհետև դա շատ դժվար է:
Ավելին՝ տեսանյութում:
