«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ֆրանսիայի Ռազմավարական հետազոտությունների հիմնադրամի փորձագետ, քաղաքագետ Կայծ Մինասյանը:
– Պարոն Մինասյան, ի՞նչ եք արձանագրում Սոչիում Սերժ Սարգսյան-Իլհամ Ալիև-Վլադիմիր Պուտին հանդիպումից հետո:
– Հիմա կարծես թե ավելի հանգիստ է իրավիճակը, քան թե մեկ ամիս առաջ էր: Բայց արդյոք վերջնակա՞ն հանգիստ է, թե՞ ժամանակավոր: Կարծեմ ժամանակավոր է: Ֆրանսիան և Ամերիկան ցանկանում են, որ Սարգսյանի և Ալիևի մի հանդիպում էլ տեղի ունենա հոկտեմբերին կամ նոյեմբերին Փարիզում՝ Ֆրանսիայի նախաձեռնությամբ: Բայց արդյոք Ռուսաստանը թույլ կտա՞, որ այդ հանդիպումը տեղի ունենա: Եթե կցանկանա, որ այն տեղի չունենա, մի քանի օր առաջ դիվերսիոն գործողություններ կնախաձեռնի: Եվ կողմերը կասեն, թե տեսեք՝ իրավիճակը լարված է, մենք չենք կարող Փարիզ մեկնել: Եվ Ֆրանսիան ու ԱՄՆ-ը իմանալով, որ նման կարևոր հանդիպումների դեպքում դիվերսիոն գործողությունների վտանգ կա, որը կարող է խոչընդոտել այդ հանդիպմանը, նախապես դրա ժամկետները չէին նշում:
– Դուք կարծում եք, որ եթե Ֆրանսիան ու ԱՄՆ-ը նորից փորձեն կազմակերպել Ս. Սարգսյանի և Ի. Ալիևի հանդիպումը, ՌԴ-ն կխոչընդոտի՞ դրան:
– Հարցն այն է, թե ՌԴ-ն պիտի ընդունի՞, թե՞ ոչ այդ հանդիպումը: Ճիշտ կլինի, որ ընդունի, քանի որ Մինսկի խումբը ստիպված է որևէ նախաձեռնություն անել: Բայց քանի որ հիմա ՌԴ-ի և Արևմուտքի հարաբերությունները լարված են, արդյոք ՌԴ-ն թույլ կտա՞, որ այդ հանդիպումը տեղի ունենա: Հատկապես հիմա, երբ ՌԴ-ն ունի կայսերապաշտական նկրտումներ, փորձում է ավելի կոշտ և ավտորիտար լինել իր հարևանների՝ հիմնականում Հարավային Կովկասի նկատմամբ: Միգուցե թույլ կտան՝ այդ հանդիպմանն առանց կարևորություն տալու: Եվ չի բացառվում, որ զուգահեռ ամեն ինչ անեն, որ, օրինակ, ազերիները դիվերսիոն գործողություն սկսեն, որ լարվածություն ստեղծվի, և հանդիպումը բեկանվի:
– Այսինքն` Դուք մտածում եք, որ եթե ԱՄՆ-ն ու Ֆրանսիան կազմակերպեն նախագահների հանդիպումը, ՌԴ-ն հայ-ադրբեջանական սահմանին կրկին դիվերսիոն գործողություննե՞ր կհրահրի:
– Չեմ ասում, որ այդպես կլինի, բայց ռուսները Սոչիից հետո ուզում են բանակցությունների նոր գործընթաց սկսել:
– Իսկ նախագահների հանդիպումը կազմակերպվելու է Մինսկի խմբի՞ շրջանակներում:
– Այո, որովհետև ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան ցանկանում են, որ Մինսկի խմբի ձևաչափը և նշանակությունը պահպանվի, քանի որ դա իրենց ներկայությունն ապահովելու լծակ է:
– Սոչիում տեղի ունեցած հանդիպումը Մինսկի խմբի շրջանակներում չէր, մտահոգությո՞ւն կա, որ ՌԴ-ն ցանկանում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման բանակցությունների նոր ֆորմատ ձևավորել, որը կլինի իր ազդեցության տակ:
– Տեսնենք: Բայց դա շատ է նման Մայենդորֆյան գործընթացին: 2008թ. ռուս-վրացական պատերազմից հետո ՌԴ նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը Մոսկվայում հանդիպման կանչեց Ս. Սարգսյանին և Ի. Ալիևին, Մինսկի խմբին զուգահեռ նոր գործընթաց նախաձեռնեց, հասավ մինչև Կազանի հանդիպումն ու ձախողումը: Բայց հիմա արդյո՞ք Վլադիմիր Պուտինն ուզում է այդպես շարունակել, թե՞ պիտի թողնի, որ այդ գործընթացը ղեկավարի Մինսկի խմբի համանախագահությունը:
– Փաստորեն, ԼՂ հարցի հետ կապված Արևմուտքի ու ՌԴ-ի միջև մրցակցություն է ստեղծվել: Արևմուտքը ցանկանում է պահպանել Մինսկի խումբը, ՌԴ-ն ցանկանում է կարգավորման նոր ֆորմատ ձևավորել, որը մեծապես կլինի իր ազդեցության տակ:
– Գիտենք, որ ՌԴ-ի և Արևմուտքի միջև հարաբերությունները լավ չեն, բայց քանի որ կա Ուկրաինայի հարցը, պետք է սպասել, թե ինչ կպատահի: Եվ կարևոր է, թե ինչ կպատահի սեպտեմբերին ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի ժամանակ: Արդյո՞ք ՆԱՏՕ-ն ավելի կարևորություն կտա նախկին խորհրդային հանրապետություններին, մասնավորապես Ուկրաինային ու Վրաստանին: Եվ եթե ՆԱՏՕ-ն ավելի կոշտ քաղաքականություն և ռազմավարություն որդեգրի ՌԴ-ի նկատմամբ, այդ վերաբերմունքին ինչպե՞ս կպատասխանի ՌԴ-ն, և դա ի՞նչ ազդեցություն կարող է ունենալ Հարավային Կովկասում:
– Այսինքն` եթե Արևմուտքն այդ գագաթնաժողովի ժամանակ փորձի կոշտ վերաբերմունք ցույց տալ ՌԴ-ին, վերջինս կխոչընդոտի՞ Ս. Սարգսյանի և Ի. Ալիևի հնարավոր հանդիպմանը:
– Հենց դրա համար եմ ասում, թե պետք է տեսնենք, թե ինչ տեղի կունենա այդ գագաթնաժողովում: Եթե ՆԱՏՕ-ն ավելի կոշտ, ավելի արմատական քաղաքականություն ցուցաբերի ՌԴ-ի նկատմամբ, պետք է սպասել, թե ՌԴ-ն ինչ կանի Հարավային Կովկասում՝ մասնավորապես ԼՂՀ խնդրի հետ կապված: Եթե հիշում եք, 2008թ. մայիսին Բուխարեստում ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին, երբ անդամ պետությունները Վրաստանին և Ուկրաինային չընդունեցին որպես լիիրավ անդամ, 2 ամիս հետո ՌԴ-ի և Վրաստանի միջև պատերազմ սկսվեց: Ես չեմ ասում, թե կարող է պատերազմ սկսվել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, բայց ես չգիտեմ, թե ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի ժամանակ ինչ տեղի կունենա:
– Փաստորեն, ՆԱՏՕ-ի առաջիկա գագաթնաժողովը կարևոր նշանակություն կունենա Հարավային Կովկասի համար:
– Այո, քանի որ լուծված չէ հարցը, թե Ուկրաինան և Հարավային Կովկաս-Սև ծով-Կասպից ծով տարածաշրջանն ում ազդեցության տակ պետք է մտնի` ՌԴ-ի՞, թե՞ եվրատլանտյան կամ եվրամերիկյան ազդեցության տակ: Թե՞ պետք է չեզոք գոտի ստեղծվի:
– Սոչիի եռակողմ հանդիպման ժամանակ Ի. Ալիևը դժգոհեց, որ Մինսկի խումբը ԼՂՀ խնդրի խաղաղ կարգավորման հարցում առաջընթաց չի գրանցում: Մինչդեռ Ս. Սարգսյանը հայտարարեց, որ խնդիրը պետք է կարգավորվի Մինսկի խմբի շրջանակներում: Փաստորեն, ի տարբերություն ՌԴ-ի և Ադրբեջանի` Հայաստանը ցանկանում է, որ ԼՂ հարցը կարգավորվի Մինսկի խմբի շրջանակներում:
– Այո, որովհետև այդտեղ է, որ ՌԴ-ն և Ադրբեջանը թեև տարբեր մոտեցումներով, բայց նույն շահն ունեն: ՌԴ-ն ցանկանում է թուլացնել Մինսկի խումբը: Ադրբեջանն էլ ցանկանում է ավելի հեռու գնալ, որ այն քանդվի, որպեսզի ձերբազատվի Մադրիդյան սկզբունքներից, և որպեսզի ԼՂ հարցը մտնի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի օրակարգ: Սա է Ադրբեջանի նպատակը: Հայաստանը գիտի դա և ամեն ինչ պետք է անի, որ Մինսկի խումբը պահպանվի:
– Իսկ եթե ՆԱՏՕ-ն այս գագաթնաժողովի ժամանակ կոշտ քաղաքականություն որդեգրեց ՌԴ-ի նկատմամբ, այդ երկիրը կփորձի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջոցով թուլացնե՞լ Մինսկի խմբի գործունեությունը:
– Անուղղակի կերպով` այո: Եթե ՌԴ-ն ՆԱՏՕ-ին պատասխանի, թե Կովկասն իր ազդեցության տակ է և Ադրբեջանին հրահրի սկսել դիվերսիոն գործընթացներ, ինքնաբերաբար դա կազդի Մինսկի խմբի վրա: Ավելին ասեմ` Ադրբեջանի վերջին դիվերսիոն գործողությունների ժամանակ հայ զինվորների գործողությունները փրկեցին Մինսկի խմբին: Եվ Ջ. Ուորլիքն ու Պիեռ Անդրիեն պետք է շնորհավորեն հայ զինվորներին, որ փրկեցին Մինսկի խմբի ֆորմատը: Իսկ Սոչիի հանդիպումից հետո ՀՀ-ն ավելի հպարտ է և ուժեղ, քան մեկ-երկու ամիս առաջ էր: Այդ վերջին դեպքերը զարթնեցրին հայ ժողովրդի ոգին, թե մեր փրկությունը մեր զինվորներն են, և ոչ թե Արևմուտքը կամ ՌԴ-ն: Բայց սա էլ իր հերթին թուլացնում է Հայաստանի «դիվանագիտությունը»: Դրա համար է, որ Էդվարդ Նալբանդյանը լռում է: Այսօր Հայաստանում շնորհիվ զինվորների՝ ուժեղ մարդը Սեյրան Օհանյանն է: Ու առաջինը հենց նա և ոչ թե Էդվարդ Նալբանդյանն արձագանքեց այդ դեպքերին: Մինչդեռ ազերիների կողմից առաջինը նրանց արտաքին գործերի նախարարությունն արձագանքեց: