Նախիջևանում տեղի է ունեցել Վրաստանի, Ադրբեջանի և Թուրքիայի պաշտպանության նախարարների հանդիպումը: Անկախ հանդիպման քննարկումների արդյունքներից, հանդիպման փաստը ինքնին բավական խոսուն է, հատկապես, որ հանդիպումը տեղի է ունենում Նախիջևանում:
Արդյո՞ք այս հանդիպումը, որ, ըստ տեղեկությունների, տեղի է ունեցել վրացական կողմի նախաձեռնությամբ, խոսում է տարածաշրջանում անվտանգության հարցերով որևէ նոր ֆորմատի ձևավորման մասին: Երևի թե վաղ է անել նման եզրահանգումներ: Սակայն իրավիճակը այստեղ ուշագրավ է նրանով, որ Վրաստանը նման նախաձեռնությամբ է հանդես գալիս Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրումից հետո և ՆԱՏՕ-ի քարդիֆյան գագաթնաժողովին ընդառաջ: Հազիվ թե պաշտոնական Թբիլիսին նման նախաձեռնությամբ հանդես գար, այսպես ասած, ինքնավար ֆորմատով, և ամենայն հավանականությամբ այս կապակցությամբ խորհրդակցություններ կարող են եղած լինել Արևմուտքի հետ: Ավելի ճիշտ` այստեղ կարող ենք դիտարկել երկու առանցքային ուղղություն:
Մի կողմից` սա իսկապես կարող է լինել Արևմուտքի, մասնավորապես Եվրամիության կամ ՆԱՏՕ-ի կառույցների, կամ ԱՄՆ-ի հետ քննարկումների արդյունք, կամ եթե ոչ արդյունք, ապա այդ քննարկումներում լուռ հավանության արժանացած մի գաղափար, որով փորձ է արվում տարածաշրջանում շոշափել տրամադրություններն անվտանգության հետ կապված: Արևմուտքին հավանաբար կարող է հետաքրքրել, թե պաշտպանական, անվտանգության բնագավառի նման նախաձեռնությունն ինչ արձագանքի կարժանանա Հայաստանում, Իրանում և Ռուսաստանում, այսինքն` անվտանգության ոլորտի մյուս խաղացողների մոտ:
Ընդ որում` հատկապես հետաքրքրական է Ռուսաստանի արձագանքը, նկատի ունենալով այն, որ այս ֆորմատում հետաքրքիր բաժանում կա. մի կողմից` Վրաստանը, որը Ռուսաստանին, իհարկե, բավական նյարդայնացրեց եվրաասոցացումը, ի վերջո, ավարտելով, մյուս կողմից` Թուրքիան ու Ադրբեջանը, որոնց վրա է Մոսկվան կատարում տարածաշրջանային հեգեմոնությունը պահելու իր վերջին շրջանի խաղադրույքները՝ Վրաստանն ըստ էության կորցնելուց, իսկ Հայաստանի հանդեպ ազդեցության առումով էլ դա, մեղմ ասած, անբավարար գնահատելուց հետո:
Այսպիսով, ըստ էության ստացվում է, որ Վրաստանի նախաձեռնությամբ Թուրքիան ու Ադրբեջանը Ռուսաստանի հանդեպ որոշակի հակադիր քայլ են կատարում: Եվ սա իսկապես կարող է լինել արևմտյան հավանություն ունեցող, կամ անգամ մտահղացում հանդիսացող գաղափար: Հատկապես հայ-ադրբեջանական վերջին սրացումներից հետո, երբ ակնհայտ դարձավ, որ Բաքուն դարձել է Ռուսաստանի սադրիչ գործընկերը տարածաշրջանային անվտանգության հարցերում:
Մյուս կողմից` այս գաղափարն, իհարկե, դուր չի գա Իրանին: Թեհրանը կամ ստիպված կլինի դրան հակաքայլ փնտրել Ռուսաստանի ուղղությամբ նայելով, բայց գուցե նաև Արևմուտքի, քանի որ ներկայումս Իրանի համար Ռուսաստանն ավելի վստահելի գործընկեր չէ, քան Արևմուտքը:
Այլ կերպ ասած` Նախիջևանում Վրաստանի, Ադրբեջանի և Թուրքիայի պաշտպանության նախարարների հանդիպումը ինչ-որ առումով կարելի է որակել հետախուզական: Իհարկե, մյուս կողմից ամենևին չենք կարող բացառել և այն, որ Վրաստանը հանդես է եկել ինքնուրույն նախաձեռնությամբ` եվրաասոցացման հանգամանքից ներշնչված վստահությամբ և Ուելսի ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին ընդառաջ: Խնդիրն այն է, որ այդ գագաթնաժողովին Վրաստանը եվրաասոցացումից հետո առանձնակի սպասումներով է մոտենում: Եվ այդ սպասումները հատկապես էական են ուկրաինական ճգնաժամի ֆոնին Ռուսաստանի գործողությունների, ինչպես նաև դրանց հարավկովկասյան տրանսֆորմացիայի հավանականության պայմաններում:
Վրաստանի համար շարունակում է հրատապ մնալ Ռուսաստանի սադրանքի սպառնալիքը: Պատահական չէ, որ թուրք-ադրբեջանական նախարարական հանդիպումը Վրաստանը նախաձեռնում է Ջավախքում ռազմակայան տեղակայելու վերաբերյալ հայտարարությանը զուգահեռ: Վրաստանի համար ռուսական սպառնալիքը ոչ միայն չի նվազել եվրաասոցացման արդյունքում, այլ նաև ավելացել է: Այս պայմաններում Թբիլիսին ՆԱՏՕ-ից սպասում է անվտանգության ավելի գործուն քայլեր, քան օրինակ` այն, ինչ եղավ 2008 թվականի ռուս-վրացական պատերազմի պայմաններում: Այդ քայլերը չեն կարող Թբիլիսիի համար բավարար լինել, Մոսկվայի զորքը Թբիլիսիի մատույցներից հետ ուղարկելը շատ քիչ աջակցություն է ներկայիս իրավիճակում, առավել ևս, որ հարց է, թե արդյո՞ք այս անգամ Մոսկվան հետ կգնա:
Ահա այս իրավիճակում Վրաստանը երևի թե փորձում է ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովից առաջ ինքնուրույնություն ցույց տալ` Բրյուսելին ակնարկելով, որ հակառակ դեպքում կփորձի տարածաշրջանային այլ ֆորմատներ փնտրել, և այսօր եթե դա թուրք-ադրբեջանականն է, ապա դժվար է ասել, թե ինչի կգնա Վրաստանը վաղը՝ եթե ՆԱՏՕ-ից քարդիֆյան գագաթնաժողովում չստանա համագործակցության նոր մակարդակ:
Ահա այս տեսանկյունից էլ շատ ուշագրավ է դառնում, թե ինչ արձագանք կտա նախիջևանյան հանդիպմանը ՆԱՏՕ-ն: Նախիջևանյան հանդիպումը կարող է առանցքային դառնալ հարավկովկասյան անվտանգության ապագայի համար:
