«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար, իրավապաշտպան Արթուր Սաքունցը:
-Պարոն Սաքունց, Հայաստանում իրավունքների պաշտպանության և ազատության բնագավառում արդյո՞ք նախորդ տարիների հետ համեմատած կա առաջընթաց:Տարածաշրջանային կտրվածքով եթե համեմատենք՝ Հայաստանն առաջընթաց ապրո՞ւմ է, թե՞տարեցտարի իրավիճակն էլ ավելիէբարդանում:
–Նախորդ տարվա սեպտեմբերի 3-ի հայտնի որոշումից հետո Հայաստանում խոսել մարդու իրավունքների բնագավառում փոփոխությունների մասին մի քիչ դժվար է, որովհետև այն հիմնական համագործակցությունը, որ գոյություն ուներ եվրոպական կառույցների հետ, որոնք, ըստ էության, միակ կառույցներն էին, որոնց շրջանակում կարելի էր խոսել մարդու իրավունքների բնագավառում զարգացումների, փոփոխությունների, հետընթացի կամ խնդիրների մասին, հիմա փոխվել է: Հիմա Եվրամիության հետ, հատկապես Ասոցացման համաձայնագիրը չստորագրելուց հետո, որևէ բովանդակային համագործակցություն չունենք, և այդ տեսակետից, ցավոք սրտի, որևէ զարգացման մասին խոսելու հնարավորություն չունենք: Հիմա համագործակցության ֆորմատ ասվածը տեղափոխվել է բոլորովին այլ դաշտ, որտեղ մարդու իրավունքները, որպես այդպիսին, ակտուալ չեն, և ավելի շատ պետք է խոսենք ժողովրդավարական հաստաատությունների սպառնալիքների և մարտահրավերների տեսակետից: Այդ միտումները հատկապես ակնառու երևացին դեկտեմբերի 2-ի ակցիաների ժամանակ, երբ ոստիկանությունը, կատարելով քաղաքական հրահանգ, մոտ 110 քաղաքացիների բերման ենթարկեց ոստիկանական բաժանմունք: Այնուհետև էլեկտրաէներգիայի գնի թանկացման դեմ ակցիայի ընթացքում մասնակիցների նկատմամբ բռնություն կիրառվեց։
Եթե համեմատենք այն միտումների հետ, որ կան Ադրբեջանում, երբ քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների, իրավապաշտպանների, լրագրողների նկատմամբ բավական լուրջ գործողություններ են կատարվում իշխանությունների կողմից՝ քրեական գործերի հարուցում հետապնդումների ձևով, իհարկե, փառք Աստծո, մեր մոտ այդ վիճակը չէ: Բայց երբ համեմատում ենք վրացական իրականության հետ, ապա Վրաստանը, չունենալով բավականին լուրջ խնդիր, ընդունեց հակախտրականության դեմ օրենք։ Այդ օրենքը մեզ մոտ օրակարգում կար մինչև սեպտեմբերի 3-ը, դրանից հետո հեռացավ օրակարգից:
–Քաղհասարակության պահանջատիրությունն ինչքանո՞վ կարող է այս ամենում դեր ունենալ: Գուցե նրանց ակտիվությունը, վճռական պայքարը այլ իրավիճակ ստեղծի:
-Քաղհասարակության հնարավորությունները ոչ թե սահմանափակված են, այլ ունեն ազդեցության սահման: Քաղհասարակությունը բավական լուրջ հարցեր առաջ բերում է: Իհարկե, ես ամենևին չեմ ուզում որպես օրինակ բերել «Դեմ եմ» շարժումը, որովհետև այն ավելի շատ սոցիալական նշանակության հարց էր: Բայց քաղհասարակության դերը երկրի համար կարևորագույն և համակարգային նշանակություն ունեցող խնդիրների առումով, ցավոք սրտի, լայն տարածում չունի։ Չկա համարժեք քաղաքական համակարգ, որ կարողանան երկրի համար օրակարգային հարցեր ընդգրկել: Ընդհանրապես, քաղբանտարկյալների հարցը եթե նայենք՝ Շանթ Հարությունյան և ընկերներ, Վոլոդյա Ավետիսյանի հարց, դրանք գտնվում են քաղաքացիական օրակարգում, և որքանով նրա գործիքներին ու ռեսուրսներին է հատուկ, այդքանով պահվում է, բայց համարժեք ջանադրություն քաղբանտարկյալների իրավունքների կամ դրանք որպես մարտահրավեր երկրի համար չենք տեսնում քաղաքական ուժերի կողմից, բացառությամբ մեկ-երկու փոքր ուժերից:
Քաղաքացիական հասարակության խնդիրն է մշտապես դրանցով զբաղվել, ինչքան բավարում են իր ռեսուրսները: Ոչ մի անգամ Ազգային ժողովում չբարձրաձայնվեց քաղբանտարկյալների հարցը, նույնիսկ պահանջներ չներկայացվեցին:
–Պարոն Սաքունց, բանակում զինծառայողների սպանություններին սպայական անզգուշության, ծառայակիցների միջև առաջացած վեճի պատճառով այդպես էլ վերջ չի դրվում: Ո՞րն է այդ ամենի պատճառը, ինչպե՞ս արձագանքել այդ դեպքերին:
–Կարծում եմ, որ ԶԼՄ-ներում զինված ուժերում խնդիրների ներկայացման տեսակետից բավական աճ կա: Այդ լուսաբանման շնորհիվ է, որ պաշտպանության նախարարությունը ստիպված է լինում որոշակի քայլեր կատարել, հակառակ դեպքում այդ գաղտնիության շղարշով ամեն ինչ կոծկելը ավելի կխորացներ հիվանդությունը:
–Երևանում քաղհասարակությունն ակտիվ է, մարզային կտրվածքով նման բան չկա: Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեան բավական լուրջ և սթափեցնող կազմակերպություն է Վանաձորում: Եթե նման մի կազմակերպություն էլ Գորիսում լիներ, գուցե այնտեղ այդպիսի բարձիթողի վիճակ չլիներ: Չե՞ք կարծում, որ պայքարի շրջանակը պետք է ընդլայնել:
–Ընդհանրապես, քաղհասարակություն ասվածը մի քանի գործոններ է պարունակում՝ ոչ միայն ինքնին կազմակերպությունը, այլ նաև լրատվամիջոցները: Տեղական լրատվական միջոցները բավական ակտիվ պետք է լինեն: Այն, որ Գյումրիում Սերժ Սարգսյանը բավական քիչ տոկոս հավաքեց՝ պայմանավորված էր և՛ քաղհասարակության ինստիտուտներով, և՛ լրատվամիջոցներով: Առանց այդ գործոնների կոմբինացիաների հնարավոր չէր լինի: Մեզ մոտ երկար ժամանակ ևս կար ակտիվ լրատվական դաշտ, իսկ վերջին մեկ տարվա ընթացքում նվազել է, և մենք բավական մեծ խնդիր կունենանք: Երևանում գոնե լրատվամիջոցների բազմազանություն կա, տեսակետների ներկայացման տարբերություն: Դրա համար էլ ռեժիմը մշտապես ձգտում է լրատվական դաշտը վերահսկողության տակ վերցնել: Առանձին հեռավոր մարզերում ավելի մեծ ջանք է դրա համար գործադրում: Պատկերացրեք՝ քաղհասարակությունը ցույցեր կազմակերպի, և դրանք չլուսաբանվեն. կմնան լոկալ և բոլորովին այլ ազդեցություն կունենան:
Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ մեր տեսանյութում։
