Վրաստանում հուլիսի 20-ին տեղի ունեցած միջադեպը հետաքրքիր զարգացումներ է ստանում: Վիրահայոց թեմում և հայաստանյան ու ջավախքյան մի շարք շրջանակներում միջադեպը արժանացել է շատ կոշտ գնահատականի, որի հեղինակները այն համարում են բախում կրոնական և էթնիկ հողի վրա: Համենայնդեպս, այդպիսին են նրանց հայտարարությունների ոգին ու տառը: Միևնույն ժամանակ, օրինակ` «Բազմազգ Վրաստան» կազմակերպության ներկայացուցիչ Առնոլդ Ստեփանյանը նկարագրում է մեկ այլ վիճակ, որը ոչ այլ ինչ է, քան ուղղակի կենցաղային վեճ:
Հայ-վրացական հարաբերությունները նման են վառոդի տակառի, և բավական է մեկ կայծը, որպեսզի դրանք բռնկվեն ու պայթեցնեն ոչ միայն Վրաստանը, ոչ միայն Հայաստանը, այլ նաև ողջ տարածաշրջանը: Դժվար չէ նկատել, որ հայկական եկեղեցու մոտ տեղի ունեցած միջադեպը շատերն են փորձում օգտագործել կայծի համար: Ըստ որում` նման փորձեր եղել են տարբեր առիթներով, սակայն այսօր, ըստ էության, նկատելի է շատ մեծ օպերատիվությունն ու ակտիվությունը այդ փորձերի:
Շատերն են նման դեպքերում հիշեցնում հայտնի քրեագիտական խոսքը՝ փնտրիր նրան, ում հանցանքը ձեռնտու է: Սակայն այս դեպքում դա կարող է ուղղակի խճճել:
Այս հանցանքը վառոդի տակառի կայծ դարձնելը ձեռնտու կարող է լինել շատերին, համենայնդեպս` մի քանիսին: Օրինակ` Վրաստանի ներսում սա կարող է ձեռնտու լինել, իհարկե, իշխանություններին ընդդիմադիր ուժերին: Իսկ այստեղ առնվազն երկուսն են՝ ուժեր, որոնք նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիին են հարում, և իհարկե` կուզեին, որպեսզի հայ-վրացական կոնֆլիկտ լիներ Վրաստանի ներսում, ինչը, իհարկե, կթուլացներ իշխանություններին: Ներսում սա ձեռնտու կարող է լինել նաև, այսպես ասած, եվրասիական քաղաքական ուժերին, որպիսիք կան: Այսինքն` այս ուժերին ձեռնտու կլինի հրահրել, էթնիկական երանգ տալ կենցաղային վեճին, որպիսին, ասենք, կարող է տեղի ունենալ ամեն օր և անգամ Հայաստանում:
Արտաքին ուժերից նմանօրինակ երանգի հարցում անկասկած շահագրգռված են Թուրքիան ու Ադրբեջանը, որոնց համար, բնական է, ցանկալի է Հայաստանի ու Վրաստանի միջև հարաբերությունների լարվածությունն ու հակամարտությունը: Ըստ որում` ցանկալի է զուտ, այսպես ասած, մարզական հետաքրքրությունից դրդված, մինչև քաղաքական և ռազմավարական հետաքրքրություններ: Սակայն, օրինակ, շատ դժվար է պատկերացնել, որ ասենք` հայաստանցի մի շարք պատգամավորների, փորձագետների, գործիչների թուրքերն ու ադրբեջանցիներն են դրդում տաք-տաք հայտարարություններ անել այն մասին, որ տեղի ունեցածը էթնիկ-կրոնական հողի և ազգային ատելության վրա էր: Անհնար է պատկերացնել, որ հայաստանցի գործիչներն ու փորձագետները, շատերը ծնունդով ջավախքցի կամ վիրահայ, թելում են Թուրքիայի ու Ադրբեջանի դերն ու ուզում անպայման ստանալ նմանօրինակ երանգ` դրանից բխող հետևանքներով:
Թուրքիայից ու Ադրբեջանից բացի, հայ-վրացական բարիդրացիական հարաբերությունները միշտ եղել են Ռուսաստանի թիրախում: Ռուսաստանը պարբերաբար, տարիներ շարունակ մանր պրովոկացիաներ է թույլ տվել այդ հարաբերությունների հանդեպ, որոնց հողը էապես պակասեց, երբ Սաակաշվիլին ռուսական ռազմակայանը դուրս բերեց Ջավախքից: Սակայն, այնուհանդերձ, ռուսական ազդեցությունը հայ-վրացական հարաբերությունների վրա բավականին մեծ է, իսկ ներկայիս գեոքաղաքական իրավիճակում շատ ավելի մեծ է Ռուսաստանի ցանկությունը բորբոքել կրակը հայ-վրացական հարաբերություններում և պայթեցնել վառոդի տակառը` փորձելով օգտվել իրավիճակից:
Եվ եթե 2008 թվականին ռուսները հասան Թբիլիսի, սակայն հետ եկան, նահանջեցին, ապա այս անգամ նրանք հաստատ կմտնեն Թբիլիսի: Կմնան այնտեղ կամ ավելի ճիշտ կկարողանան մնալ, թե ոչ` այլ հարց է, սակայն որ կմտնեն՝ հաստատ: Իսկ գինը այդ ամենի համար, բնականաբար, կվճարի Հայաստանը՝ և՛ մարդկային կորուստների գինը, և՛ ֆինանսատնտեսական գինը, և՛ բարոյական գինը, և՛ անկախական գինը: Իսկ ահա ռուսական ազդեցությամբ հայաստանյան կարծիքները, բնականաբար, միանգամայն հնարավոր ու հավանական են: Դրանք հնչում են, թե ոչ` առայժմ կարծիք չենք հայտնի, սակայն շատ հետաքրքիր կլինի հետևել ծավալվող խոսակցություններին, գնահատականներին, արձագանքներին:
Սա չի նշանակում, որ տեղի ունեցածը չի կարող լինել էթնիկ կամ կրոնական անհանդուրժողության հիմքով, կամ պարունակել նման լրջագույն տարրեր, առավել ևս, որ Վրաստանում հայերի հանդեպ նման խնդիր միշտ եղել է: Սակայն անգամ նման խնդիրներն ունեն լուծման ձևեր, որոնցից լավագույնը բոլորովին էլ այլ պետություններին ձեռնտու հունով զարգացումներ և ավանտյուրա ապահովելը չէ, այլ Վրաստանի հետ այդ խնդիրները լուծելը: Սա չի նշանակում լռել, սա նշանակում է խոսել հասկանալով ու գիտակցելով սեփական պետության շահը:
